218
volgen op de herverkaveling, met een grotere marge evenwel van
nieuw te stichten boerderijen. Bij het opduiken uit het water zullen
gewoonlijk ruggen van hogere, doorlatender grond te voorschijn
komen, die bij uitstek geschikt zijn om er wegen op of langs te tra
ceren, die veelal in gebruik kunnen komen als bouwland en zeker de
beste en goedkoopste grondslag leveren voor boerderijbouw. Daar
kan dus het landbouwtechnisch ideaal van de verspreiding der boerde
rijen na de ruilverkaveling worden gerealiseerd, met een ordening
echter op basis van de grondgesteldheid. D.w.z. bij een wegenplan,
niet uitsluitend gebaseerd op kavelmaat-verlangens, maar aangepast
aan de grondsoort, is de toekomstige vestiging zonder meer te leiden.
Eemnes schoot hierin te kort, doordat het wegennet te onafhankelijk
was van de zandruggen; in Veenendaal was een sterkere differentiatie
mogelijk en wenselijk geweest in het wegennet: boerderij wegen met
vrij intensief locaal verkeer, verlaten landbouwwegen en doorgangs
wegen.
Weer is dus voorwaarde voor de doelmatigheid van het herverkave-
lingswerk een verplaatsen van bewoning, maar vergeleken met de essen
zijn de problemen gemakkelijker op te lossen.
Met recht kunt U mij vragen: schoenmaker, wanneer zul je eindelijk
terugkeren tot je leest? Laat ik dat dan ook maar doen, en niet ver
geten de hamer en het schoenmakersmes duchtig te hanteren.
In ons zo uiterst vlakke land, dat sinds eeuwen voor een zo ab
normaal hoog percentage uit cultuurlandschap bestaat, was de „redee
ming feature", de redding, de geweldige gevarieerdheid, gewoonlijk
al op kleine afstand. In minder geciviliseerde landen zorgen bossen en
bergen, moerassen en brede verlaten valleien voor afwisseling, en waar
die ontbreken heerst dodelijke eentonigheid. Op de duizend kilometer
van Minnesota naar Kansas heerst één landschapstype, met overal de
zelfde verkaveling in vierkanten, overal dezelfde boerderij met een
vierkante pakkist als huis, en een hoge schuur met torens van groen-
voersilo's. Onze langdurigste gelijkheid is aan weerskanten van de
weg Utrecht-Voorburg, ongeveer 40 km, en die wordt nog onderbroken
door iets anders bij Linschoten, bij de Gouwe en door de schoorsteen
van Nutricia. Verder treffen wij overal een wisseling van aspect aan
na een kilometer of tien, komen wij telkens weer in een andere wereld.
Die nieuwe wereld ziet er dan anders uit tengevolge van een verschil
in grondgesteldheid of waterstand, dat in andere landen nauwelijks
zou zijn opgemerkt, maar dat bij ons aanleiding is geweest tot een
andere vorm van grondgebruik, met andere bedrijfsgrootte, een grotere
of kleinere „dichtheid" van het landschap, andere boerderijtypen en
andere boomsoorten op een andere verkavelingsvorm.
Bij de voortschrijdende rationalisatie zijn allerlei historische maar wel
degelijk indertijd op goede gronden berustende verschillen, aan het
vervagen. De :Zuidhollandse boerderij- en stalindeling is snel op weg
de Noordhollandse en Gelderse typen te verdringenallerwegen zien
wij de invloed op de nieuwe boerderijen van de zo uitgeslapen Wie-
ringermeer- en N.O.P.-typen. De „dichte" landschappen met laantjes
en eikenwallen zijn de laatste dertig jaar in een uiterst snel tempo
