89
4- Zuigpompen voor de droogmaking van de Haarlemmermeer (nog
te zien in het stoomgemaal de Cruquius).
5. Onderzeese torpedie" (duikboot, waarvan het koperen model,
71 cm lang, in het Rijksmuseum aanwezig is).
6. Werktuig. „Om de geringste uitzettingen en inkrompingen door
temperatuursveranderingen van het metaal, waaruit zijne standaards
waren samengesteld, te meten" (Michaëlis 16). Dit was bij de gelegen
heid toen Lipkens de standaardmaten en -gewichten van Parijs naar
Nederland bracht met Lobatto en Uylenbroek.
7. Pompen om schepen voort te stuwen.
Tien brieven van Lipkens zijn bewaard gebleven, die hij aan
Prof. A. van Beek te Utrecht schreef; deze is bekend door zijn proe
ven in 1823 met Moll over de snelheid van het geluid (hij was
directeur van een „zuikerrafenadery") en construeerde de eerste
centrale verwarming in 1832 in zijn huis te Utrecht (beschreven
door Cittert). De brieven behandelen de volgende onderwerpen (hij
zelf schrijft over „myne knoeyeryen") over de invloed van het
ijzer van schepen (hierover schreef A. van Beek een boekje), over
maximum thermometers om temperaturen in artesische putten te
meten, over proeven die hij te Zandvoort en Scheveningen nam
door olie op dè golven te storten. Daar de minister er blijkbaar niet
erg enthousiast over is, stelt hij zelfs voor, als grapje, dit op de
hofvijver in Den Haag te doen, zodat de minister slechts behoeft op te
staan en door het raam te kijken. Verder over het bezorgen van een
brief aan „citoyen Arago". Hij uit tweemaal zijn ongenoegen over zijn
behandeling als correspondent op de vergaderingen van het Instituut
te Amsterdam waar hij „als een aap op een stoel geplaatst, om als het
ware maar in de verte te mogen bezien, hen, die ik anders de hand druk
en als vrienden groet", en oü je me suis trouvé, comme une
béte affecté d'un mal contagieux, mis en evidence sur une chaise,
et bien a l'écart de tous les sages qui composaient l'illustre assem-
blée...". Zijn gebrek aan eerzucht blijkt uit de volgende zinsnede:
„als correspondent nooit iets ingezonden maar desniettemin werk
zaam dan wel om wat van mij te doen praten en dit laatste brengt
zo weinig tot het geluk toe, dat ik er mij niet veel over bekommer...".
Wel om te overdenkenHij verbaast zich er over, dat Beekman aarzelt
hem zijn stem te geven, maar Lipkens had blijkbaar een hekel aan
schrijven, anders had hij allicht meer over zijn vindingen gepubli
ceerd hij hield meer van proefnemingen te doen of zelf iets te maken,
getuige de drie toestellen die in het Physisch Laboratorium te Utrecht
aanwezig warenéén er van is er nogeen apparaat om de gelijkheid
der uitzettingscoefficienten van verschillende gassen te demonstreren.
Bovengenoemde uitvindingen zijn wel niet van groot belang geweest
(hoewel de hoekspiegel een tijdlang veel gebruikt werd), maar toch wel
typerend voor Lipkens' onderzoekingslust en blijk gevend van zijn
vernuft. De oprichting en het directeurschap van de Technische Hoge
school mogen zeker gelden als de bekroning van. een welbesteed leven.
Zou het niet aanbeveling verdienen hem bij een nieuwe serie speciale
postzegels te eren?
