27
Men vergete overigens ook niet, dat de opinies van het publiek te
beïnvloeden zijn zowel door propaganda en voorlichting als door de
wijze waarop in de opiniepeiling de vragen zijn geformuleerd. Ten
slotte bedenke men, dat het geenszins zo vanzelfsprekend is, dat de
stem des volks onbetwistbaar zou aangeven wat voor dat volk het beste
is. Menig verlicht despoot heeft aan zijn volk weldaden bewezen door
maatregelen te nemen tegen de wil des volks in.
Het vraagstuk dat in de tweede alinea van de omschrijving in de
prijsvraag van de Landbouwhogeschool aan de orde werd gesteld, is
dan ook in wezen een politiek probleem.
Wij moeten thans gaan kijken naar het begrip sociaal-economische
waarde. In de toevoeging „economische" ligt een beperking besloten.
Bedoeld moet dus zijn de betekenis die aan een goed, i.e. de grond,
vanuit maatschappelijk gezichtspunt is toe te kennen in economisch
opzicht. Hier moeten wij verwijzen naar wat wij reeds aan het begin
van deze verhandeling hebben betoogd, t.w. de omstandigheid, dat de
economsiche wetenschap zelf niet bij machte is aan te geven wat in
economisch opzicht onder welvaart is te verstaan.
Het is gebruikelijk, en wordt ook wel door grote economen als
Marshall en Pigou gedaan, het begrip „economisch" te omschrijven als
datgene wat zich in geld laat uitdrukken. Er is echter niets vanzelf
sprekends aan deze conventie. Evenmin is het vanzelfsprekend, dat
men het nationale inkomen en de veranderingen daarin als gevolg van
de verrichte investering als maatstaf van maatschappelijke welvaart kan
gebruiken. Ongetwijfeld doet men dat; in de conjunctuurtheorie en
-analyse is het zelfs gebruikelijkdoch men bedenke, dat men dit doet
in analogie met het individuele geval en bij gebreke van een andere
maatstaf. Wanneer een individu zijn inkomen ziet toenemen, kan hij
dat, onder zekere voorwaarden, beschouwen als een indicatie van voor
uitgang. Voor een samenleving is dat niet zonder meer te zeggen. Er
kunnen zich grote verschuivingen in de inkomensverdeling hebben
voorgedaan, of grote verschuivingen tussen landstreken. Het is niet
geheel ondenkbaar, dat de stijging van het nationale inkomen gepaard
ging met het optreden van werkloosheid. Het nationale inkomen te
hanteren als maatstaf blijft daarom een gevaarlijke zaak.
De auteurs die de sociaal-economische waarde van de grond hebben
trachten te bepalen, hebben als uitgangspunt het nationale inkomen
genomen, en hebben getracht aan te tonen of en in hoeverre de
sociaal-economische waarde van de privaat-economische afweek. Het
moge duidelijk zijn, dat hier niet de grond als totaal kan zijn bedoeld.
Zonder grond was er geen mensdom, zonder mensdom zou de grond
als middel tot bevrediging van menselijke behoeften geen betekenis
hebben. Wat hier slechts kan zijn bedoeld is de betekenis, gemeten
aan een variatie in het nationale inkomen, die aan een enkele extra
eenheid, zeg een hectare, vanuit dit gezichtspunt kan worden toe
gekend.
Hier moet onderscheiden worden tussen de jaarlijkse meer-opbrengst
en de jaarlijkse pachtsom enerzijds, en de kapitaalwaarde van de extra
