30
Wanneer nu in de landbouwsector een surplus aan arbeid aanwezig
is, en dat zal in ons land nog menig jaar het geval zijn, dan betekent
landaanwinst, dat voor een aantal jonge boeren de mogelijkheid tot
het verwerven van een eigen bedrijf wordt opengesteld. In deze omstan
digheden kan men eenvoudig niet verwachten, dat de toevoeging aan
het nationale product integraal in de pachtprijs tot uiting zou komen.
Immers, hoe is precies de situatiede vrijgezel, die op vaders hoeve
met een minimaal inkomen genoegen nam, is zeer belust op een eigen
hoevehij zal haar ook willen nemen als hij er minder denkt te be
halen dan hij in de fabriek zou kunnen verdienen, doch hij verlangt
toch altijd een inkomen groter dan hij op vaders bedrijf genoot. Be
trekken van een hoeve betekent immers voor hem niet alleen de ver
vulling van reeds lang gekoesterde huwelijksplannen, het stelt hem ook
voor de noodzaak, gezien de structuur van ons landbouwbedrijf, tot
een huwelijk over te gaan. De waarde van de totale extra productie zal
daarom nooit ten volle in de pachtprijs tot uitdrukking komen. In dit
geval kan men zeggen, dat de sociaal-economische waarde de privaat-
economische overschrijdt met een bedrag gevonden door de contante
waarde van een minimum inkomen van een Nederlands standaardgezin
te delen door het aantal hectaren van een Nederlands'standaardbedrijf.
Wij kunnen nu nog een stap verder zetten en gaan kijken naar de
afgeleide, of zo men wil, complementaire vergroting van het nationale
inkomen. Wanneer landaanwinst plaats heeft en dit nieuwe land in
cultuur wordt gebracht, dan ontstaat daarmede een extra vraag naar
grondstoffen, hulpstoffen en werktuigen, naar gebouwen, naar onder
houdsdiensten, enz. Wij willen nu aannemen, dat in deze sectoren
normale aanbodsreacties te verwachten zijnhet gaat dan nog slechts
over de grootte van de reactie.
De grootte van deze reactie, of met andere woorden de elasticiteit van
het aanbod, zal afhankelijk zijn van de omstandigheid of de betrokken
ondernemingen verkeren in een toestand van optimale bedrijfsbezetting,
zodat uitbreiding van de productie niet dan met stijgende kosten kan
geschieden, dan wel dat, zoals in realiteit veelal het geval is, de be
trokken ondernemingen onder dalende kosten werken en dus vlot aan
een gestegen vraag kunnen voldoen.
Een stap verder is de invloed op de productie, zeg van industriële
aard, die door de landbouwsector als consumptiegoed wordt opgeno
men. Indien en in de mate waarin de uitbreiding van het landbouw
areaal leidt tot een stimulering van de productie van bovenbedoelde
aard, zou men tot een verdere vergroting van het nationale inkomen
als gevolg van de landaanwinst en daarmede tot een verdere afwijking
tussen privaat-economische en sociaal-economische waarde van de
landaanwinst moeten concluderen.
Men berekent de sociaal-economische waarde van de grond om zekere
investeringen te motiveren. Men redeneert dan ongeveer als volgteen
hectare is voor de samenleving een zeker bedrag aan guldens waard,
dus kan zij er ook een zeker bedrag aan guldens voor over hebben. Het
ware m.i. juister te spreken over de sociaal-economische waarde van
