317
Volgens het voorwoord is deze uitgave een herbewerking van het
in 1943 bij Verlag Oldenburg-München verschenen werk „Mathema
tische Instrumente". Verschillende hoofdstukken zijn geheel nieuw
of herschreven. De schrijver verontschuldigt zich dat de zeer uitge
breide literatuuropgave (871 nummers) lang niet volledig is. Alleen
is opgenomen wat de schrijver zelf heeft kunnen bestuderendaar
door is deze lijst nu nog vrij eenzijdig, vnl. Duits georiënteerd.
Het werk is in acht hoofdstukken verdeeld, o.a. Rekenmachines,
Automatische rekenmachines, Kaarteer- en uitpassingsinstrumenten,
Planimeters. Menig hoofdstuk vangt aan met een kort overzicht van
de geschiedenis van het betrokken onderdeel.
Tn het hoofdstuk Rekenmachines worden de vier bekende types
van machines uitgebreid behandeldvele werktekeningen maken het
bestuderen van de tekst eenvoudiger. Ook worden enige aanwijzingen
gegeven voor het practisch rekenen met de machine. Deze zijn zeer
summier, zo zelfs, dat ze m.i. beter hadden kunnen worden weggelaten.
Op blz. 38 wordt iets gezegd over het oplossen van tl lineaire ver
gelijkingen. Gewoon een schoolkinderenmethode. Verder is het mij
ook opgevallen, dat de schrijver geen aandacht heeft besteed aan alge
braïsche rekenmachines.
In de daarop volgende hoofdstukken worden zeer vele modellen
coördinatografcn, pantografen, planimeters, enz. beschrevenvan de
meeste instrumenten wordt de mathematische verklaring behandeld
waarop de werking berust.
Het boek is keurig uitgevoerd; de tekeningen en afbeeldingen zijn
zeer goed verzorgd. C. A. C. B.
Schweizerische Zeitschrift für Vermessung und Kulturtechnik,
1952, nr. 6, blz. 137.
Prof. K. Ramsayer, Stuttgart, geeft in zijn artikelLandmeetkundig
rekenen zonder tabellen, de beschrijving van een rekenmachine die
sinus en tangens, resp. cosinus en cotangens, levert door automatische
interpolatie.
Voor het verkrijgen van een hoekverhouding wordt het getal van
de hele graden op een trommel gesteld. De bij dit getal behorende
verhouding verschijnt in het resultaatregister. Daarna wordt het getal
van de onderdelen van de graad gesteld in het omwentelingsregister,
waarmee automatisch wordt geïnterpoleerd.
De interpolatieintervallen zijn gematerialiseerd door insnijdingen in
schijven, waarvan de diepten afhangen van de grootte van het interval.
Uit de beschrijving blijkt, dat dus geïnterpoleerd wordt tussen hele
graden (nieuwe). Volgens schrijver is deze mechanische tabel voor
wat de sinus betreft van o tot 30 gr nauwkeuriger, van 30 tot 60 gr
even nauwkeurig en van 60 tot 100 gr onnauwkeuriger dan een ge
drukte tabel van vijf decimalen.
De machine is een proefmachine, wordt dus nog niet in serie ver
vaardigd. Het interpolatiemechanisme is gemonteerd op een gewone
Sprossenrad-machine van de firma Schubert.
