145
en dit bedrag weer delen door 8. Het resultaat 0,447265625 staat na
deze bewerking zowel in RR als in OR.
Dezelfde wijze van delen past men toe bij de omrekening van tien
tallig naar achttallig stelsel, bv. bij de omrekening van 0,447265625.
Daar 4,47265625.10™1 4:4726562^g—i kan men, met 875 in IB
1,25
en 447265625 in RR, de deling uitvoeren. Van het resul
taat 3,578125, dat in RR en OR staat, is 3 het aantal achtsten, het
eerste cijfer dus achter de komma.
Nadat OR is schoongemaakt, wordt op overeenkomstige wijze het
quotient 4,625 bepaald. 4 is het tweede cijfer achter de
komma. In RR staat 7,625, waarin de 7 de som der cijfers 3 en 4 is.
Om het derde cijfer achter de komma te vinden, voert men de deling
6,25
5 uit. Het resultaat is dus 0,345. In RR staat de som der
cijfers 12.
Om de waarden achter de komma rechtstreeks van het 10- naar het
2-tallig stelsel te herleiden of van het 2- naar het 10-tallig, zal de
belangstellende lezer desgewenst gemakkelijk enige werkwijzen vinden,
die zich voor de rekenmachine lenen. Daar ze geen nieuwe gezichts
punten openen, zijn ze hier achterwege gelaten.
Tenslotte volgt hier een wijze van worteltrekken op de rekenmachine
die weinig bekend is, doch m.i. aandacht verdient. Gebruikelijk zijn
de methode Töpler, de „middelbare-schoolmethode" en de methode
volgens Newton. De eerste langdurige en gelukkig hoe langer hoe
meer verlaten werkwijze van Töpler is gebaseerd op de eigenschap,
dat de som van de eerste n oneven getallen «2 is. De tweede methode
komt overeen met de rekenwijze zoals men die op papier op de middel
bare school heeft leren uitvoeren. De derde gaat uit van een benaderde
wortel die men aan een kwadraattafel ontleent.
Daar echter
\J A ±a= \J A (i± j) \J A \J1 \J A R
7fl\{A±a) A\+R-
kan men blijkbaar het worteltrekken terugbrengen tot vermenigvul
digen of delen, als men de restterm R kan verwaarlozen. Immers in
een tabel met ingang voor de getallen A kan men het bedrag 1~7=
2 y A
vermelden. Door dit te vermenigvuldigen met (A a) Avindt
men de benaderde wortel uit A a. Tabuleert men 2 A, dan moet
men om tot de gezochte wortel te komen dit bedrag op (A a) A
delen.
In een tabel, die b'j de subafdeling Geodesie van de Technische
