191
Het spreekt haast vanzelf, dat dit boek begint met een overzicht van
de geschiedenis van het Franse kadaster, die ook gedeeltelijk als de
geschiedenis van het Nederlandse kadaster kan worden opgevat, om
dat met ingang van i Januari 1812 de Franse belastingwetten hier te
lande geldig werden verklaard en daarmede ook de wetten en voor
schriften, vervat in de Recueiléthodique, betreffende de oprichting
van een kadaster. Het leek mij daarom van belang, dit historisch over
zicht in het Nederlands te vertalen.
De schrijvers vermelden eerst enkele bijzonderheden uit het verste
verleden, zoals een Chaldeeuwse kaart uit omstreeks 4000 v. C., met
maten, grootte en beschrijving van een Babylonische stad, en het be
kende Egyptische kadaster van het Nijlgebied. Dan vervolgen zij hun
overzicht als volgt
De cijns, waarvan men de instelling toeschrijft aan Servius Tullius
(578-534 v. C.), de zesde legendarische koning van Rome, werd aan
gewend voor de inning van de belastingalle burgers waren gehouden
de grootte en de waarde van hun goederen op te geven. De aangiften,
bij ieder lustrum geverifieerd, werden opgetekend in speciale registers
tabulae censimles), die vermeldden de grootte van de grondstukken,
hun wijze van bebouwing, hun kwaliteit en hun opbrengst, benevens de
naam van de pachter of leenman van het perceel. Een veelomvattende
telling, die men als een soort algemeen kadaster kan beschouwen,
werd uitgevoerd onder Augustus, en Tacitus verklaart, dat de keizer
eigenhandig de samenvatting van de statistiek van de Romeinse wereld
wilde schrijven.
Men heeft zich afgevraagd, of er in Rome een kadaster bestond,
gebaseerd op een perceelsgewijze opmeting. Er bestaan op dit punt
onzekerheden, die door met geduld uitgevoerde navorsingen de neiging
hebben te verdwijnen; het ja schijnt twijfelachtig te zijn en men moet
vermoeden, dat de boeken, genaamd capitastra 1die de belasting
aanslagen bevatten, eenvoudig waren opgesteld op grond van eigen aan
giften. Deze moesten bevatten van elk grondstuk de grootte, zijn op
brengst gedurende de laatste tien jaren en zijn kapitaalswaarde. Er is
alle reden om te geloven, dat de eigenaren slechts zelden een opmeting
gebruikten om de grootte van hun eigendommen te bepalen en dat zij
deze doorgaans afleidden uit gegevens volgende uit het aantal ploeg-
dagen van een paar ossen of werkdagen van een slaaf, dan wel uit
de hoeveelheid gebruikt zaaizaad. De aangiften werden beoordeeld door
een ambtenaar, de censitor, die in geval van verdenking, de bevoegd
heid had ze te laten verifiëren door een agrimensor, de voorvader van
onze huidige landmeter.
Maar de straffen die de fraudeurs opliepen waren zo zwaar, dat
de agrimensoren slechts zelden eigendommen behoefden op te meten.
1) Sommigen zien in samentrekking van het woord capitastra de oorsprong
van het woord kadaster. Volgens andere schrijvers zou dit woord afgeleid zijn
van de pude benaming, hetzij van de grensstenen, hetzij van de leien waarop
de plattegronden werden getekend.
