259
maar verwacht mag worden, dat na enige ervaring de Centrale Com
missie bepaalde maatstaven zal aanleggen en willekeur zal afremmen.
Het 4e lid van art. 12 in de huidige wet, dat voorschrijft, dat in be
paalde gevallen van de 5 over- of onderbedeling kan worden af
geweken, en zelfs algehele vergoeding in geld kan worden gegeven,
gaat aanzienlijk verder dan bovenstaande regeling, omdat bij de huidige
regeling de levensvatbaarheid van het bedrijf als criterium genomen
wordt. Toch is van dit lid, dat tijdens de bezetting aan de wet is toe
gevoegd, nimmer gebruik gemaakt, wel een bewijs, dat men bij een
normale ruilverkaveling (waar de meerderheid de minderheid verplicht
mede te werken) nog niet wenst over te gaan tot gedwongen sanering.
Zelfs bij de Herverkaveling van Walcheren is de sanering grotendeels
door vrijwillige medewerking tot stand gekomen.
Ook in het wetsontwerp zoekt men de sanering via vrijwillige mede
werking. Dit bewijst het 3e lid van art. 12. Hierdoor kan een wille
keurige eigenaar zijn grond aan de P.C. beschikbaar stellen en volledige
uitbetaling in geld ontvangen. Men kan opmerken, dat daarvoor art. 12,
3e lid, niet nodig is, want dat ieder op zijn verzoek onderbedeling van
100 kan vragen. De bedoeling van de wetgever gaat hier echter
verder. Men wil nl. aan degene die zijn grond aan de P.C. aanbiedt, be
halve de normale koopsom, zo nodig ook een bedrijfsschadevergoeding
geven en deze mogelijkheid biedt de normale onderbedeling niet. Deze
bedrijfsschadevergoeding komt geheel ten laste van het Rijk. Daartoe
heeft men art. 115, dat handelde over de kosten die geheel voor reke
ning van het Rijk komen, uitgebreid met een 2e lid, luidende
2. „Eveneens komen ten laste van het Rijk vergoedingen, welke voort
vloeien uit de toepassing van het bepaalde in art. 12, 3e lid en welke
niet in de verrekening, bedoeld in art. n, 2e en 3e lid zijn begrepen."
Het 4e lid van art. 18 (inhoudende bepalingen omtrent de toedeling
van de pacht) verklaart art. 12 ten aanzien van de pachter van over
eenkomstige toepassing. De pachter kan dus eveneens kiezen óf op
heffing onder betaling van een schadevergoeding, óf blijven pachten
van de P.C. In het laatste geval zal de animo van de P.C. om die grond
te kopen niet groot zijn, want zij heeft voor haar doel alleen iets aan
pachtvrije grond. Eventuele schadevergoedingen aan de pachter komen
eveneens ten laste van het Rijk.
Hiermede zijn de wettelijke saneringsmiddelen uitgeput. Niet alzo de
mogelijkheden voor een actieve P.C. Deze heeft altijd de kans om
rechtstreeks grond te kopen. Zolang de lijst van rechthebbenden nog
niet ter visie ligt, kan zij zelfs gronden buiten het blok kopen en deze
in het blok opnemen. Daarna kan zij alleen gronden in het blok kopen.
Deze aankopen lopen via de S(tichting) B(eheer) L(andbouwgron
den), een rechtspersoonlijkheid bezittend lichaam, dat slechts dient als
bemiddelaar en verder de P.C. alle vrijheid van handelen laat. De be
nodigde gelden worden door het Rijk voorgeschoten. Op deze wijze
kan de P.C. de beschikking krijgen over een aantal ha, die voor
sanering te gebruiken zijn.
Bovendien kan de P.C. proberen gronden te kopen van eigenaren