247
Ir. A. Waalewijn: Hoe is de verhouding in de refractie bij een met
lucht gevulde en een ledige buis?
AntwoordRecht evenredig met de luchtdruk.
F. W. Avenarius: Is de stabiliteit niet onderzocht?
Op de laatste twee vragen antwoordt Prof. Roelofs, dat refractie-
onderzoek op deze manier bij waterpassingen wel prettig zou zijn en
dat het de bedoeling is, tijdens later uit te voeren lengtebepalingen de
stabiliteit te onderzoeken.
Ir. L. R. M. Vos de Wael. Kwartsklokken.
De basis voor onze tijdmeting wordt verkregen uit astronomische
waarnemingen, waarbij men de beschikking moet hebben over zeer
regelmatig lopende uurwerken.
In de loop der tijden zijn zeer goede slingeruurwerken vervaardigd
we denken hierbij bv. aan de klok van Shortt of aan die van Rief-
ler. Hierbij wordt aan de mechanische slinger op de juiste plaats en
op het juiste moment een duwtje gegeven, waardoor de klok blijft
lopen. Zonder deze energietoevoer van buitenaf zou de klok op de duur
stil gaan staan door wrijvingsverliezen. Met behulp van electronische
hulpmiddelen is het echter mogelijk geworden klokken te vervaardi
gen, die de beste bestaande slingeruurwerken in nauwkeurigheid verre
overtreffen. Hierin is de mechanische slinger, die zich met een con
stante frequentie heen en weer beweegt, vervangen door een electrische
stroom van constante frequentie. Voert men deze stroom in een ge
sloten kring, dan zal de stroming op de duur ophouden door weer-
standsverliezen. Analoog als bij de mechanische slinger moet men van
buiten af op het juiste moment en op de juiste plaats een puls geven
om de kring in constante trilling te houden. Dit is met bepaalde scha
kelingen te verwezenlijken. Een ander probleem is de kring de ge
wenste frequentie te geven. Men plaatst daartoe een kwartskristal in
de kring. Een kwartskristal heeft nl. de eigenschap, in een electrisch
veld geplaatst, vormveranderingen met een zeer constante frequentie
te ondergaan. Die vormveranderingen leveren omgekeerd weer een
electrische stroom met die frequentie.
Meestal gebruikt men niet een geheel kristal, doch een daaruit ge
sneden zeer dun plaatje. De frequentie hiervan is meestal nog zeer
hoog (io5 a io6 Hz). Men heeft electronische deelsystemen nodig om
tot een frequentie van bv. 50 Hz te geraken, waarop een synchroon-
uurwerk aangesloten kan worden, voorzien van mechanische seconden-
contacten. Op deze wijze wordt de electronische weg dus verlaten om
de mechanische weer op te zoeken. Er is een spreiding in de aldus
verkregen seconden te verwachten van 1 a 2 Msec.
Het is echter ook mogelijk de deling geheel electronisch voort te
zetten tot 1 a 2 Hz. De nauwkeurigheid van een seconde is dan
1 microseconde. De benodigde uitrusting is hiervoor echter zeer om
vangrijk. Er moet bovendien dan zorg gedragen worden, dat het
kwartskristal tot °C op een zekere temperatuur gehouden wordt.
1000
