96
geboden, zonder verplichting tot college geven. Kort na de terugkeer
in Göttingen bereikte hem een schrijven van het ministerie in Han
nover, waarin hem een belangrijke traktementsverhoging in Göttingen
in het vooruitzicht werd gesteld, als hij zou bedanken voor het aanbod
van Berlijn. Gauss ging niet in op dit laatste aanbod van Hannover, om
dat hij niet de hoop op een grondige verbetering van zijn positie wenste
te bederven. De onderhandelingen met Berlijn verliepen echter minder
vlot en toen Gauss uit vertrouwelijke bron vernam, dat de regering
van Hannover aan de koning van Engeland had voorgesteld Gauss,
ondanks zijn bedanken voor haar aanbod, een nog veel royalere trakte
mentsverhoging toe te kennen, voelde Gauss zich door dit grote bewijs
van welwillendheid van zijn regering zo diep getroffen, dat hij be
dankte voor het Berlijnse aanbod; hij besloot in Göttingen te blijven,
ondanks de zware aandrang die van verschillende zijden op hem werd
uitgeoefend om het bedanken aan Berlijn terug te nemen. Dit besluit
heeft hem nooit berouwd. Het feit dat de verhoging van zijn trakte
ment tot 2500 Rth. in hoofdzaak te danken was aan de succesvolle
uitvoering van de graadmeting, benevens de officiële erkenning door
de regering van deze bijna voltooide onderneming, rechtvaardigt de
vermelding van deze bijzonderheden in verband met de geodetische
werkzaamheden van Gauss.
De winter van 1824-1825 werd, behalve met nader te bespreken
theoretische onderzoekingen, doorgebracht met de voorlopige discussie
van de metingen der voorafgaande jaren. Er bleken nog altijd, on
danks de grote zorg die aan de metingen was besteed, verschillende
kleine afwijkingen te bestaan. Dit verwekte een gevoel van grote
moedeloosheid bij Gauss, die bij alle berekeningen de grootst moge
lijken volmaaktheid nastreefde. Toen het bleek, dat bij de 15 hoofd
driehoeken nog drie driehoeken voorkwamen, waarvan de som der
hoeken meer dan 2" van 1800 afweek, was hij de wanhoop nabij, en
vaak geneigd het bijltje er maar bij neer te leggen. Ten slotte wist
hij deze depressie te overwinnen en vol goede moed hervatte hij de
triangulatie zeer vroeg in het voorjaar van 1825. Ten slotte bereikte
hij na veel wederwaardigheden in juni het zo lang gewenste contact
met het net van Krayenhoff in Varel. De door hem gemeten hoeken
in Varel vertoonden grote verschillen met de door Krayenhoff ge
vonden waarden (deze verschillen bedroegen soms 15")- Mogelijker
wijze was dit verschil te wijten aan een verschil in centrering. Zeker
heid was hiervan niet te krijgen, omdat informatie bij Krayenhoff
toen niet mogelijk was, daar deze in Suriname vertoefde. In augustus
steeg de temperatuur weer zo hoog, dat het Gauss onmogelijk viel de
metingen voort te zetten. Intussen waren de hoekmetingen nagenoeg
voltooid en ofschoon Gauss nog het voornemen had, deze later voort
te zetten, is daar nimmer meer van gekomen; met zijn terugreis naar
Göttingen op 5 augustus 1825 was deze graadmeting in feite be
ëindigd.
In de herfst van 1825 trachtte Gauss herstel van zijn geschokte
gezondheid te verkrijgen door een reis met zijn vrouw door Zuid-
