259
i: 20.000 van de Topografische dienst. Het spreekt vanzelf, dat dit
soort werk een heel ander karakter had dan dat t.b.v. de ruilverkave
ling van Eemnes. Na de oorlog heeft men deze werkwijze, die uit
nood geboren was, nog enige tijd gehandhaafd, doch men is thans
gelukkig weer algemeen teruggekeerd tot de nauwkeurigheidskaar-
tering uit speciale opnamen.
Ook verder was de ruilverkaveling gedurende de oorlog een uiterst
dankbaar object. Het personeel van de Meetkundige dienst is op zeer
grote schaal bij de gewone terrestrische metingen van allerlei ruil-
verkavelingsblokken ingeschakeld, zodat werkeloosheid en de daaruit
voortvloeiende nog ergere gevolgen voor ons personeel in grote trek
ken zijn voorkomen.
Slotbeschouwing
Gezien het feit, dat de ondergetekende het feitelijke verband met
de Meetkundige dienst met zijn verdwijning uit Delft in mei 1942
(als gijzelaar) is kwijtgeraakt en daarna in 1943 officieel is ontslagen,
wil het mij voorkomen, dat verdere beschouwingen mijnerzijds kunnen
worden overgelaten aan diegenen die de verdere ontwikkeling in de
afgelopen 15 jaren hebben meebeleefd.
In een enkel slotwoord moge ik de conclusie trekken, dat het ont
staan van de Meetkundige dienst te danken is aan een combinatie van
het inzicht en het doorzettingsvermogen van Ir. Stoel als hoofd
ingenieur-directeur van de Algemene dienst enerzijds en een maat
schappelijke ontwikkeling anderzijds. Deze maatschappelijke ontwik
keling is thans voor ieder duidelijk. Het is de wisselwerking die steeds
en overal bestaat tussen het enerzijds beschikbaar komen van ver
beterde hulpmiddelen en anderzijds het door de toenemende compli
catie van alle technische projecten stellen van hogere eisen in iedere
fase van voorbereiding van een dergelijk werk. Het daarmee samen
hangende verschijnsel is enerzijds een overname van een gedeelte van
het handwerk in ieder beroep door lager gekwalificeerde krachten,
anderzijds de drang naar hogere ontwikkeling van deze zelfde lagere
krachten.
Het ontstaan van de Meetkundige dienst en zijn functioneren in de
landmeetkunde in ons land hangt met bovengenoemde verschijnselen
ten nauwste samen. De Meetkundige dienst is een gevolg van deze
strekking, maar aan de andere kant heeft de Meetkundige dienst
zonder twijfel ook op diezelfde ontwikkeling weer stimulerend ge
werkt. Een zeer groot aantal ambtenaren, die thans op allerlei plaatsen
in de technische sfeer werkzaam zijn, hebben hun opleiding bij de
Meetkundige dienst genoten. Die opleiding is begonnen bij de enkele
ingenieur die er in de aanvang werkzaam was, en in het bijzonder
bij Fortuin en Sanders, zij het ook dat een aantal van hun collega's
incidenteel op vergelijkbare wijze invloed hebben uitgeoefend.
Op het ogenblik is de Meetkundige dienst een normaal verschijnsel
(voor de schrijver dezes misschien zelfs wat te normaal!). Ik heb dit
uitvoerige artikel over de strijd rondom het ontstaan van de Meet-
