automatisch door een chronograaf geregistreerd doordat een meedraaiende schijf, voorzien
van sleepcontacten, bij bepaalde standen van de kruisdraad een electrische stroomkring
sluit. Deze klassieke sleepcontactenconstructie, die dikwijls moeilijkheden geeft, is intussen
bij het Delftse instrument vervangen door een systeem van lichtbundels en een foto-
electrische cel, ontworpen door de heer J. R. D. Stoute, student aan de T.H. en gefinan
cierd uit een subsidie van het Delftse Hogeschoolfonds.
Wordt met het doorgangsinstrument alleen de tijd bepaald, met een ander instrument,
het prisma-astrolabium van Danjon, worden gelijktijdig plaatselijke tijd en breedte ge
vonden. Door middel van een spiegelend kwikoppervlak en een gelijkzijdig prisma, aan
gebracht vóór het objectief, vormt de kijker van elke ster twee beelden, die in tegenge
stelde richting door het gezichtsveld lopen. Zodra ze samenvallen verschuift de waarnemer
een ingebouwd dubbelbrekend prisma met een zodanige snelheid dat deze coincidentie
gedurende enige tijd gehandhaafd blijft. Electrische contacten zorgen daarbij voor het
registreren van de tijd.
De chronograaf is een moderne ,,Belin" drukchronograaf, die de waarnemingsmomenten
rechtstreeks in cijfers tot in 0,01 tijdsecunde met een schattingsmogelijkheid tot 0,002
secunde op een strook papier drukt. Ook de radio-tijdseinen kunnen daarmee via een
speciale versterker worden geregistreerd. Overigens is daarvoor ook beschikbaar een
tijdseinoscillograaf, in Delft ontworpen en vervaardigd en wel door ir. Th. de Haas
toentertijd student aan de T.H. en eveneens bekostigd uit een subsidie van het Delftse
Hogeschoolfonds. Radiotijdseinen en chronometersecunden kunnen met deze oscillograaf
zichtbaar worden gemaakt en met behulp van een instelbare en afleesbare electronische
vertragingsinrichting tot samenvalling worden gebracht met een nauwkeurigheid van
0,001 tijdsecunde.
Het station op Cura9ao zal beschikken over drie ,,Airmec" kwartsklokken, twee aange
kocht door de Technische Hogeschool en één beschikbaar gesteld door de Rijkscommissie
voor Geodesie.
Een bijzonder interessant instrument is de maancamera, enkele jaren geleden ontworpen
door de Amerikaanse astronoom Markowitz zie Hemel en Dampkring 53, 119, 1955.
Met deze maancamera, die wordt gemonteerd aan de oculairzijde van een kijker met een
brandpuntsafstand van ruim vier meter, zullen foto's worden gemaakt van de maan tegen
een achtergrond van omringende sterren. Omdat de belichtingstijd 20 secunden, dus vrij
lang, moet zijn, wordt de beweging van de sterren gecompenseerd door een even snelle
automatische verschuiving van de fotografische plaat. De beweging van de maan ten
opzichte van de sterren wordt geneutraliseerd door de lichtbundel, die de maan op de
fotografische plaat projecteert, te laten gaan door een automatisch draaiende plan-
parallelle glasplaat. Deze glasplaat is als donker filter uitgevoerd om het licht van de
maan te temperen tot dat van de sterren.
De foto toont in welk punt van de hemel de maan op het moment van de opname werd
gezien vanuit het waarnemingspunt. Op een twintigtal over de aarde verspreide stations,
waaronder Curagao, zullen in de loop van het Internationale Geofysische Jaar een groot
aantal foto's worden gemaakt. Hieruit kunnen worden afgeleid: grootte en vorm van
de aarde, gegevens om de driehoeksnetten van alle continenten in één stelsel te brengen,
onregelmatigheden in de aardrotatie, verbeterde maanbaan-elementen, enzoverder.
Voor alle twintig stations worden de camera's in bruikleen verstrekt door het Naval
Observatory in Washington, Voor Cura9ao wordt daar op ons verzoek bovendien de
benodigde kijker gebouwd, tegelijk met die voor San Diego en Hawaii.
Het station op Cura9ao zal bestaan uit afzonderlijke op enige tientallen meters van
elkaar liggende gebouwtjes voor de verschillende instrumenten, alle electrisch verbonden
met een centraal gebouwtje voor de ..,tijd-instrumenten"de kwartsklokken, chronografen,
radio-ontvangers, en wat dies meer zij. Verder twee semi-permanente woningen voor de
waarnemers en hun gezinnen.
Vele instanties steunen deze onderneming. De kern van deze steun is een grote subsidie
van de Nederlandse Organisatie voor Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek, voor aan
schaffing van enkele der bovengenoemde instrumenten, transport naar Cura9ao, inrichting
van het station, verblijfkosten van twee gezinnen gedurende bijna twee jaar op Cura9ao.
Door de Technische Hogeschool zijn twee wetenschappelijke ambtenaren, ir. J. Rolff
en ir. A. C. Scheepmaker, geodetische ingenieurs, speciaal voor dit doel aangesteld.
Verder stelt de T.H. een groot deel van het benodigde instrumentarium beschikbaar.
Het Laboratorium voor Technische Physica geeft voortreffelijke medewerking bij het
4
