229
een schuinstaand tekenvlak te laten werken. Wij menen, dat de
meerderheid van althans de Nederlandse cartografen een schuin
staand tekenvlak als onaanvaardbaar voor cartografische arbeid
zal beschouwen.
Van de aangebrachte verbeteringen van deze Pantolux moeten
nog de verbeterde plaatsing van de handwielen en de schaalaflezing
t.b.v. de beeldinstelling genoemd worden. Voorts is ook, door het
verplaatsen van het matglas naar het centrum van het bovenvlak,
een meer economisch gebruik van de voorwerpsruimte gemaakt.
Ondanks deze verbeteringen van het oorspronkelijke model is het
grondvlak nog niet in alle opzichten geschikt om grote formaten te
dragen. De originelenhouder op het grondvlak meet 90 X 100 cm
en is naar twee zijden begrensd. Overstekende delen van grotere
kaarten (b.v. van het gebruikelijke B 6 formaat) kunnen dus geen
vrije ruimte vinden. De originelenhouder heeft echter het voordeel,
dat hij ook voor doorvallend licht bruikbaar is (bij het vergroten of
verkleinen van negatieven of diapositieven).
Bij de, overigens uitstekende, optische inrichting moet nog
worden opgemerkt, dat de diameter van het vertekeningsvrije
beeld bij een afbeelding 1 1, 42 is en niet 54 cm, zoals mogelijk uit
het prospectus van de Pantolux begrepen kan worden.
Om bij het verkleinen een lichtsterker en groter beeld te ver
krijgen, wordt de Pantolux uitgerust met een tweede, verwisselbaar,
objectief van 30 cm brandpuntsafstand.
De Omnigraph II (zie fig. 3)
Produkt van de firma Fotokopist, Stratmann en Co, Essen-
Werden. Een mededeling omtrent dit toestel is verschenen in de
Vermessungstechnische Rundschau (12).
Hoewel men in Nederland niet bepaald gewend is aan compacte
constructies, zal men dit toestel toch wel de reus onder de optische
pantografen kunnen noemen. De ruimte, benodigd voor de op
stelling, met inbegrip van de bewegingsruimte voor de bediening,
is 2,5 X 3,0 m. Uit de illustratie blijkt hoe hier een vaste helling
aan de optische as gegeven is, in de veronderstelling, dat de carto
graaf deze als handig zal aanmerken. Dat wij dit betwijfelen werd
reeds bij de bespreking van de Pantolux opgemerkt.
De bediening van dit toestel lijkt bijzonder goed geslaagd.
Onmiddellijk binnen het bereik van de tekenaar bevinden zich:
a. handwielen voor de beeldgrootte en scherpte,
b. afleesschalen voor de bovengenoemde instellingen,
c. handwielen voor de verticale en horizontale verplaatsing van het
originelenbord,
d. correctieschroef voor een kleine draaiing van het tekenvlak om
de optische as.