6,5 i en 10 i en de verkleiningen tussen i 6,5 en 1 10
worden verkregen.
Door de eis te stellen, dat met een objectief van 21 cm brand
puntsafstand 6,5voudige vergrotingen en verkleiningen uitgevoerd
dienen te worden, vervalt men tot een toestel van grote afmetingen.
De som van voorwerps- en beeldafstand is bij deze afbeelding nl.
ruim 175 cm. Het voordeel van zeer grote toestellen als de Omni-
graph II en de Pantophot III is, dat onder gebruikmaking van de
grote brandpuntsafstanden 36) zeer heldere en grote afbeeldingen
van de veelvuldig voorkomende verkleiningen 1 '.2,5 of 1 2 ver
kregen worden. De diameter van een 2,5 x verkleind beeld bij
gebruik van een lens met 36 cm brandpuntsafstand en vertekenings-
vrije beeldhoek van 540 is 50 cm, hetgeen zeer gunstig is te noemen.
We moeten de hiernavolgende optische pantografen rang
schikken onder de amateurconstructies, hoewel de constructeurs in
verbinding zijn getreden met instrumentenfabrieken die, op ver
zoek, bereid zijn de constructie voor derden te vervaardigen.
Van een, naar ons voorkomt, uitsluitend voor eigen gebruik ge
bouwde optische pantograaf doet E. Wessler verslag in de Ver-
messungstechnische Rundschau (4). Wessler noemt zijn instrument
de Optograph
Ideeën van H. Wittke zijn hierin mede verwerkt. Het betreft hier
weer een toestel waarbij het tekenvlak een hoek van ongeveer 60°
met het horizontale vlak maakt. Het tekenvlak bestaat voor de
gehele oppervlakte (80 x 80 cm) uit glas, hetgeen gunstig is bij het
maken van vergrotingen. Voor zover dit uit de beschrijving valt af
te leiden, is de originelenhouder slechts 50 x 50 cm. Het is niet
duidelijk of hij verplaatsbaar is in horizontale en verticale richting.
Er is sprake van een objectief met een brandpuntsafstand van
27 cm. De maximale vergroting en verkleining is 5 xresp. 1 5.
Blijkens de afbeelding in de Vermessungstechnische Rundschau
staat het toestel nog zeer ver van de zgn. industriële vormgeving
af. De constructeurs troosten zichzelf echter door te wijzen op de
relatief geringe kosten die een zelfgeconstrueerde optische panto
graaf met zich meebrengt.
In de Vermessungstechnische Rundschau (5) doet H. Sandelmann
verslag van de ervaringen die men als amateur-constructeur van
een optische pantograaf opdoet. De schrijver geeft daarbij een
openhartig exposé van onwetenschappelijk geknutsel, waaraan de
zgn. lenzenformule zelfs niet te pas komt. Het resultaat is de
optische pantograaf:
de Becker-Oprepan (zie fig. 5)
Deze vertoont een horizontaal tekenvlak, een over een hoek van
90° geknikte optische as en een verticaal voorwerpsbord. Het
233
