225
objectief. Dit objectief behoeft, zoals we hieronder zullen zien, een
vrij grote beeldhoek.
Kiezen we voor de brandpuntsafstand 15 cm en voor de beeld-
hoek 73°, dan worden de gegevens voor een optische pantograaf,
geconstrueerd met een dergelijke lens:
verkleining vergroting afbeelding
1:5 2 X 1:1
beeldafstand 18 cm 90 cm 30 cm
voorwerpsafstand 90 cm 18 cm 30 cm
beelddiameter 26 cm 132 cm 44 cm
Hoogte van het toestel bij verticale optische as ruim 110 cm.
Sedert kort bestaat er een objectief, geconstrueerd t.b.v. de re-
produktietechniek, dat de bovenstaande eigenschappen bezit. Het
is de door de fa. Wild geconstrueerde Reprogon. Prijs ca. 10.000.
Stellen we minder hoge eisen aan het objectief en nemen we ge
noegen met een beeldhoek van ongeveer 550, dan wordt o.a. de
diameter van het beeld kleiner. De prijs van een dergelijk objectief
is slechts een fractie van het bovengenoemde objectief van Wild.
Uit het bovenstaande kan men dus de grenzen afleiden waar
binnen de constructeurs van de diverse fabrikaten moesten zoeken
naar een goede, doch tevens verkoopbare optische pantograaf.
De Procota (zie fig. 1)
De Nederlandse industrie heeft ongetwijfeld een dienst bewezen
aan de cartografie door in 1941 een vergrotings- en verkleinings
toestel te bouwen. Uit verschillende kenmerken van dit toestel is
af te leiden, dat het niet uitsluitend t.b.v. de cartografie ontwikkeld
is. Het kan ook niet de bedoeling zijn, dat een optische pantograaf
de ruimte van 2,2 X 2,4 m inneemt en bovendien „beklommen"
moet worden, telkens als men van zijn dienst gebruik wenst te
maken. Dit „beklimmen" houdt verband met de constructievorm
verticale optische as, en met de eigenschappen van het objectief:
16,5 cm. De vervaardiger deelt mede, dat dit objectief speciaal
voor de Procota ontworpen is, en een „unicum in de optische
wereld is". De vertekeningsvrije beeldhoek is 6o°, de relative
opening is 1 4,5.
Dit leidt tot de volgende afmetingen:
verkleining vergroting afbeelding
1:5 5 X 1:1
beeldafstand 19,8 cm 99 cm 33 cm
voorwerpsafstand 99 cm 19,8 cm 33 cm
beelddiameter 23 cm 114 cm 38 cm
Door een brandpuntsafstand te kiezen die iets groter is, b.v.
21 cm, zou een economischer gebruik van het objectief gemaakt