86 van bepaalde soorten netwerken met elektrische contacten. De machine volgt dan de spelregels van de door schakeltechnici gebruik te, aan de algebra van Boole verwante, schakelalgebra. Ook juridische contracten lenen zich soms tot een vertaling in een derge lijke gecodificeerde vorm. De machine kan dan nagaan of zo'n contract wel vrij is van onder bepaalde omstandigheden strijdige bedingen en van „lekken". Het laatste wil zeggen dat het contract de rechtsverhouding tussen partijen niet onder alle omstandigheden regelt. Zelfs kan de machine worden gebruikt voor vertaling van de ene taal in de normale betekenis van het woord in de andere. Hiertoe moet de machine eerst een woordenboek van buiten leren, terwijl haar anderzijds iets van de semantiek en de syntaxis van beide talen moet worden bijgebracht. Sprak Van Wijngaarden in 1952 nog de verwachting uit, dat machinaal vertalen in de toe komst tot de realiteiten zou behoren, op het ogenblik kan gezegd worden, dat de verwezenlijking welhaast een voldongen feit is. Het gebruik van rekenautomaten is uitgegroeid tot wat tegen woordig „data processing" wordt genoemd. In principe kan de machine al het routinewerk van de menselijke geest opvangen, mits voldaan is aan twee voorwaarden: 1) de werkzaamheden moeten betrekking hebben op in exacte zin definieerbare abstracte of abstraheerbare begrippen, en 2) het gevraagde moet streng causaal door het gegevene bepaald zijn. Met andere woorden: het toeval mag in de probleemstelling geen rol spelen; er moet een streng determinisme zijn. Doch zelfs op het punt van het deterministische karakter van de problemen valt te transigeren. Wanneer ik een munt laat vallen boven een tafel, kan ik beweren dat de uitkomsten kruis en munt bij dit experiment even waarschijnlijk zijn, en u zult dit vermoede lijk met mij eens zijn. Dat ik deze uitspraak kan doen komt voort uit mijn gemakzucht. Had ik me namelijk de moeite getroost, de mechanische eigenschappen van de munt zwaartepunt, traag heidsmomenten en dergelijke haar beginstand en beginsnelheden alsook de gedetailleerde fysische eigenschappen van de tafel precies na te gaan, dan zou ik de uitkomst kunnen berekenen, althans in principe. Dat het hier een wel zeer samengesteld fysisch probleem betreft doet niet ter zake. Dezelfde gemakzucht kunnen we nu ook aan de dag leggen bij ingewikkelde wiskundige processen. Wanneer ik u vraag of de logaritme van 7381 bij het grondtal 10 als dertiende cijfer na de komma een even of een oneven cijfer heeft, dan zult u beide gevallen voor even waarschijnlijk houden, terwijl ik u kan verzekeren dat het even is, daar ik het opgezocht heb! Bij het nabootsen van het toeval in het werken met reken automaten maken we veelal gebruik van dergelijke pseudo-wille- keurige processen. Men zou hier natuurlijk bedrogen kunnen uit komen. Het had b.v. kunnen zijn, dat dertiende decimalen van logaritmen bij het grondtal 10 altijd even zijn quod non. Doch

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

Tijdschrift voor Kadaster en Landmeetkunde (KenL) | 1958 | | pagina 36