de potentie van het papier aanzienlijk vergroten en hierdoor het
middel par excellence vormen tot dirigisme, perfectionisme,
bureaucratie, ja zelfs tot het vormen en in stand houden van een
slavenstaat.
Ook op het gebied der eigenlijke produktie is de nieuwe auto
matiseringstechniek doorgedrongen. In de eerste plaats vindt men
hier de in de automobielindustrie toegepaste zogenaamde „Detroit-
automation". Dit is eigenlijk een geperfectioneerd lopende-band-
systeem. Het is veeleer een voorbeeld van volledige mechanisering
dan van automatisering in de tot nu toe beschouwde zin. Doch
hiernaast is ook een wijze van automatisering in opkomst, waarbij
één of meer bewerkingsmachines onder bestuur worden gebracht
van een rekenautomaat, die de rol van centraal zenuwstelsel
vervult. De mens commandeert nu de bewerkingsmachines via de
rekenautomaat. Hierdoor kunnen ingewikkelde werkstukken worden
gemaakt, waarbij de mens slechts op zo summier mogelijke wijze
zijn bevelen aan de rekenautomaat geeft. Het routinewerk bij de
bediening wordt hierbij zoveel mogelijk geëlimineerd. Eenvoudig
door programmatische aanwijzingen aan de rekenautomaat te
geven, kunnen de dimensies van werkstukken gewijzigd worden
of kan zelfs worden overgeschakeld op het maken van andere
werkstukken.
De Detroit-automation is een vorm van massaproduktie pur
sang, waaraan dus de tendens tot uniformering, standaardisering
en de hiermee gepaard gaande vervlakkende invloed op ons maat
schappelijk leven eigen zijn.
Voor de andere automatiseringsvorm die met programma
besturing zijn de vooruitzichten op dit stuk gunstiger. Stan
daardisering van het produkt is hier namelijk geen voorwaarde.
Er wordt alleen een zekere mate van gelijksoortigheid van de toe te
passen bewerkingen vereist. Hoewel ook hier de massa groot moet
zijn, geldt dit niet voor ieder produkt afzonderlijk, doch slechts
voor het totaal. Bij één bepaald produkt kunnen nog individuele
variaties, b.v. in de maten, worden toegelaten. Ook behoeven de
produkten van een bepaalde serie niet noodzakelijkerwijs direct
achter elkaar te worden vervaardigd. Reproduktie op nabestelling
blijft te allen tijde mogelijk. Deze nieuwe wijze van produceren
kan het best worden omschreven als een soort „maatconfectie",
die het midden houdt tussen kleding naar maat en confectie.
„Automatisation bien ordonnée commence par soi-même". De
uiterste consequentie van het doorvoeren der automatisering is,
dat men zich niet direct toelegt op de produktie van automatische
toestellen, doch eerst door rekenautomaten bestuurde machines
vervaardigt, die zelf weer automaten kunnen maken. In de Verenigde
Staten is dit beginsel reeds tot een begin van uitvoering gekomen.
Het lijdt geen twijfel dat deze parthenogenese van automaten een
belangrijke rol zal spelen in de toekomstige technische ontwikkeling.
Het behoeft natuurlijk geen betoog dat de geboden mogelijk-
9i
