LANDMEETKUNDE
Geodesie en gravimetrie
Prof. ir. G. J. BRUINS,
hoogleraar aan de Technische Hogeschool te Delft:
Rede, uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van gewoon hoogleraar
in het landmeten, het waterpassen en de geodesie aan de Technische Hoge
school te Delft, op woensdag i oktober 1958.
Mijne heren Curatoren,
mevrouw en mijne heren Hoogleraren,
dames en heren Lectoren, Privaat-docenten en Leden
van de wetenschappelijke staf,
dames en heren Studenten en voorts Gij allen, die
door Uw aanwezigheid blijk geeft van Uw belangstelling.
Ruim twee eeuwen geleden, op de ge maart 1736, nadert een
oorlogsschip onder Spaanse vlag de kust van Ecuador. Als eerste
teken van land vertonen zich de hoge toppen van het Andesgebergte,
vele mijlen landinwaarts. Drie Franse passagiers in het bijzonder
laten hun blikken speurend langs de bergketen gaan. Daar ligt hun
werkterrein voor de komende maanden. Of zullen het jaren zijn?
De drie passagiers zijn Bouguer, La Condamine en Godin, uit
gezonden door de Franse Academie van Wetenschappen om,
ongeveer op de equator, een graadmeting te verrichten. Van de
havenstad Guayaquil uit aanvaarden zij enkele weken later, merk
waardigerwijze met tussenpozen van enkele dagen, de tocht naar
Quito, de in de Andes gelegen hoofdstad van Ecuador.
Ongeveer 9 maanden geleden, in december 1957, laat opnieuw een
oorlogsschip zijn anker vallen op de rede van Guayaquil, thans onder
Nederlandse vlag. Het is Hr. Ms. onderzeeboot „Walrus" van de
Koninklijke Marine. Aan boord bevinden zich twee jonge Delftse
ingenieurs. Ook zij hebben een opdracht, nl. het verrichten van
zwaartekrachtswaarnemingen in de Stille Oceaan aan de Westkust
van Zuid-Amerika tussen het Panamakanaal en de equator.
Beide expedities, in tijd ruim 220 jaar gescheiden en ogenschijnlijk
nogal verschillend in opdracht, hebben toch, elk voor zich gebruik
makend van voor hun tijd moderne instrumenten en methoden,
hetzelfde thema: „de vormbepaling van de aarde".
Dat een graadmeting hiervoor kan dienen, is U allen waarschijn
lijk bekend. Minder bekend is echter, dat ook de zwaartekracht het
hare daartoe bijdraagt. Het onderwerp van mijn rede voor heden
middag moge daarom zijn: de betekenis van de zwaartekracht
voor de vormbepaling van de aarde en voor de geodesie in het
algemeen. Of, beknopter gezegd: geodesie en gravimetrie.
Ik zal trachten daarbij enige lijn te vinden in de historie die ligt
tussen het bovengenoemde jaar 1736 en het heden Deze lijn is
