52
Een ontwikkeling van de laatste jaren belooft de waterwoestenij
op aarde meer toegankelijk voor de geodeet te maken: de statische
gravimeter, reeds lang en met succes te land gebruikt, is tot zee
waardig instrument gemaakt, zelfs in die zin dat het op opper
vlakte-schepen kan worden gebruikt.
De statische gravimeter; een instrument, waarvan het principe
van voorname eenvoud is: een massa is vrij opgehangen aan een
veer en oefent daar dus een kracht op uit die evenredig is met de
zwaartekracht(-versnelling)De uitrekking van de veer wordt
afgelezen. In de zeewaardige versie van het instrument is een
dempingsinrichting, om de invloed van de bewegingen van het
schip te onderdrukken, essentieel.
Hoe schromelijk simplistisch deze toch in beginsel juiste be
schrijving is, blijkt duidelijk, wanneer men de prijs van het instru
ment verneemt: 150.000.exclusief. Dat wil dus zeggen
zonder invoerrecht, transport- en andere kosten.
Het is niet aannemelijk dat van deze kostbare instrumenten
een groot aantal ,,in de vaart" zal komen en men moet dus vrezen,
dat het nog lang zal duren met tientallen jaren zal men zeker
moeten rekenen vooraleer het zwaartekrachtsveld zo gedetailleerd
bekend is, als nodig om de astronomische plaatsbepaling te kunnen
corrigeren.
Voor een vergelijking met andere methoden is het ondertussen
nuttig op te merken, dat men ook dan nog zal moeten rekenen
op een onzekerheid van 50 meter in de afgeleide onderlinge ligging
van twee punten, onafhankelijk van hun afstand.
Laat de astronomie ons dus vooralsnog volledig in de steek, wan
neer het er om gaat de onderlinge ligging van de continenten
te bepalen
Neen, toch niet.
Het is de maan die uitkomst brengt en methoden mogelijk
maakt die onafhankelijk zijn van het zwaarte veld der aarde.
De geodeet kan daarom nauwelijks waarderen wat Albert Helman
van haar dichtte: „Trouweloze, koude, wispelturige, die enkel
dichters en verliefden kunt bedriegen mij bekoort ge niet met
Uw gebold, maar bleek gezicht".
De geodeet bekoort zij wél, zij het louter als prozaisch meetobject,
in het bijzonder als zij zich „en silhouette" vertoont: bij zons
verduistering.
Dat een zonseclips inderdaad kan dienen voor het bepalen
van de afstand tussen continenten, is gemakkelijk in te zien.
De schaduw van de maan glijdt met een bekende snelheid van
gemiddeld ongeveer 1 km per secunde over het oppervlak der aarde.
Uit de tijd die de schaduw nodig heeft om de oceaan over te steken,
kan men de afstand dus berekenen.
Intussen klinkt dit simpeler dan het is; niet alleen is de bereke
ning zo ingewikkeld en omvangrijk dat een elektronische reken-
