Tijdens en na de wereldoorlog werd dit anders. Eerst toen kwam
de ontwikkeling der rekenautomaten pas goed op gang. Aanvanke
lijk werden aan allerlei universiteiten en laboratoria rekenautomaten
in één exemplaar gebouwd, maar vooral de laatste jaren worden
hoe langer hoe meer machines in serie vervaardigd. Overal worden
rekencentra uit de grond gestampt of bestaande centra sterk uit
gebreid. Er worden enorm grote elektronische rekenmachines ge
bouwd, maar tegelijkertijd ontwikkelt men ook veel kleinere,
zodat ook een iets minder kapitaalkrachtig rekenbureau zich op
moderne wijze kan outilleren.
Het is duidelijk, dat een dergelijke revolutionaire ontwikkeling
niet zo maar de geodesie voorbijgaat. Integendeel, het is juist
van groot belang, dat ook de geodeten terdege nagaan in hoeverre
de nieuwe mogelijkheden der rekentechniek hen in staat stellen
hun werkzaamheden op een meer moderne leest te schoeien. Zo
lang de geodeten hun metingen hebben verricht, zo lang hebben zij
ook al gerekend. Vaak zijn het zelfs geodeten geweest, die nieuwe
methoden hebben ontwikkeld om aan bepaalde rekentechnische
problemen het hoofd te kunnen bieden. Niet zelden waren dit dan
methoden, die ook voor gebieden buiten de geodesie van groot be
lang waren.
Nu zijn de eerste echte rekenautomaten ontstaan onder de druk
der oorlogsomstandigheden. Men kon het eenvoudig niet langer
zonder een rekenautomaat stellen.
Wellicht heerst bij velen de mening, dat het in de geodesie heel
anders is gesteld, dat men de rekenautomaat misschien wel op een
prettige manier kan gebruiken, maar dat het ook nog wel zonder
gaat. Deze mening is onjuist. De problemen, waarvoor de geodeet
is gesteld, zijn vaak bijzonder ingewikkeld, en naarmate de proble
men ingewikkelder worden, is een scherp inzicht in die problemen
en hun achtergronden dringender gewenst. Dit inzicht kan alleen
maar worden verkregen met behulp van een moderne opzet van de
methode der kleinste kwadraten. Eén van de logische consequenties
van deze moderne opzet is, dat vele grote berekeningen moeten
worden uitgevoerd. Hierbij is de moderne rekenautomaat, praktisch
gesproken, onmisbaar. Het is niet mogelijk een stelsel van bijv.
100 lineaire vergelijkingen op te lossen, of eigenwaarden te bereke
nen van een matrix van de orde 40 met behulp van tafelreken
machines. En als het al mogelijk was zou het niet verstandig zijn:
een dergelijke berekening zou al gauw twee jaar kosten, terwijl
er tegenwoordig rekenautomaten zijn, die het in een kwartier
klaarspelen.
De praktische uitvoering op grote schaal van de ideeën van Prof.
Tienstra en van hen die zijn werk hebben voortgezet komt nu
langzamerhand aan de orde, en gelukkigerwijs gebeurt dit dus
juist in een tijd, dat de moderne rekentechniek deze uitvoering
mogelijk maakt.
We kunnen het ook op een andere manier zeggenTegen bepaalde
287
