155
maken. Als het gelukt de ruilverkavelingsboekhouding zo te
mechaniseren dat ook de kadastrale gegevens die aan het eind
resulteren langs mechanische weg konden worden opgesteld, dan
zou het m.i. aanbeveling verdienen de werkwijzen van de ruilver-
kavelingsdienst en van de kadastrale dienst (boekhouding) op
elkaar af te stemmen. In Hessen (litteratuurlijst nr. 7) worden
nieuwe „Katasterbücher" in de regel slechts via een ruilverkaveling
opgesteld: „(in Hessen) wird in der Regel eine Neuaufstellung
von Katasterbüchern nur durch die Übernahme von Flurbe-
reinigungsergebnissen ausgelöst. Hierbei. bietet sich die Anwen-
dung des Lochkartenverfahrens geradezu an, da neuerdings in
Hessen die Ergebnisse der Flurbereinigungen in Lochkarten nieder-
gelegt werden" (blz. 5). Daar machines echter kostbaar zijn en dus
óf ruime investeringen óf grote huurbedragen vergen, kan men
er alleen voldoende van profiteren als ze volop in bedrijf blijven.
Men moet dan echter ook de methode van boekhouding critisch
bekijken:,,. einen optimalen Wirkungsgrad wird man aber nur
dann herausholen, wenn die Aufgabe auch den Leistungsfahigkeiten
der Maschinen wirklich angepasst wird. Dies ist bei den bisherigen
Versuchen im Vermessungswesen wohl noch nicht in ausreichendem
Masse geschehen. Mann sollte sich nicht damit begnügen, die bis
herigen Arbeitsablaufe vollig unverandert beizubehalten und nur
durch formale Anderungen, wie z.B. die Umsetzung von Klartextan-
gaben in Schlüsselzahlen, den Maschinen schmackhaft zu machen,
sondern sich durch die Eigenschaften der Maschinen dazu anregen
lassen, zu überprüfen, ob sich nicht nur der Arbeitsablauf, son
dern auch das zugrunde liegende Verfahren selbst rationalisieren
lasst" (nr. 3, blz. 290).
Hierbij moet toch nog iets anders worden bedacht. Men moet niet
alleen aan het heden, maar ook aan de toekomst denken. Gesteld dat
men tot de slotsom zou komen, dat aan de eisen die thans aan de
boekhouding worden gesteld tóch goedkoper met handsortering (al
of niet met behulp van handponskaarten) kan worden voldaan, dan
met ponskaartenmachines. Het is mogelijk, en zelfs waarschijn
lijk dat in de toekomst het beroep op de boekhouding breder, en
de eisen hoger zullen worden. Het lijkt mij waarschijnlijk dat
zoiets met machines minder extra zal kosten, dan met handsor
tering. Met andere woorden de kosten van handsortering lijken mij
min of meer evenredig met het aantal te verrichten handelingen.
Hoe meer men vraagt, hoe meer handelingen er verricht moeten
worden, hoe hoger de kosten: meer personeel bijv. Maar machines
kunnen waarschijnlijk zonder veel extra-investering meer ver
richten dan op een bepaald moment van hen gevraagd wordt. Ook
dit probleem verdient zorgvuldige bestudering.
Met het kostenprobleem hangt samen de omstandigheid dat de
ponskaartenmachines waarschijnlijk alleen op één centrale plaats
lonend in bedrijf kunnen blijven. Ik sluit hierbij aan op enkele
reeds eerder gemaakte opmerkingen. We kennen hetzelfde ver-
