van de vermoedelijk oudste delen van de es ter beschikking
stonden
adat de gewannen elk zeven akkers telden,
b. dat de akkerbreedten zich in hele of halve roeden van 5,25 m
lieten uitdrukken,
c. en dat de koppen der gewannen vrij lagen.
Waarbij komt dat een rechte lijn, waar van weerszijden akkers
tegenaanstoten, beschouwd mag worden als een aanwijzing (niet
een bewijs), dat aan één zijde een gewan ligt.
Zo gelukte het dan vele gewannen met zekerheid en enkele op
een meer twijfelachtige manier te reconstrueren. Het totaal kwam
op 24; een paar daarvan zijn misschien ten onrechte aangenomen
en omgekeerd kan het zijn dat ik een paar gewannen niet weer
gevonden heb, maar het lijkt mij niet waarschijnlijk dat de fout
in de ene of de andere richting meer dan twee gewannen zou kunnen
bedragen.
Als enige akkerbreedten vond ik 1 1/2, 2 (dit vooral), 2 1/2, 3 en 4
roedenvan twee gewannen zijn de breedten aan beide einden ver
schillend en ook komen enkele gewannen voor die enigszins scheef
hoekig of onregelmatig vierhoekig zijn. Al deze 24 gewannen zijn
op de kaart aangegeven met zware lijnen op de kopeinden en met
de gereconstrueerde oorspronkelijke akkergrenzen gestippeld; de
nummers verwijzen naar de in dit artikel voorkomende lijst, waarin
ook de naam en de afmeting van het gewan gegeven zijn en enkele
opmerkingen over de reconstructie worden gemaakt.
Op enkele plaatsen (bijv. bij gewan nr. 20) is een aan de rand
van het gewan gelegen akker buiten zijn oorspronkelijk kader
gegaan in een mate die moeilijk te begrijpen is uit het af ploegen
van andere akkers, die er soms in aanmerkelijk aantal tegenaan
stoten. De verklaring zal wel eenvoudig zijn, dat naast het gewan
nog geruime tijd onontgonnen grond heeft gelegen. Ook vindt men
enkele gewannen die schuin zijn afgesneden. Naar ik vermoed is het
in die gevallen achteraf goed gevonden dat ieder zijn akker ver
lengde tot een weg of andere grens, die schuin voor het blok langs
liep.
De oude gewannen waren over het veld ruimschoots toegankelijk.
De weg die de nummers 7, 10, 9 en 8 doorsnijdt is, naar ik aan
nemelijk hoop te maken 1), de overoude weg van Enter op Rijssen.
Verder zijn er nog doorsnijdingen in de nummers 3, 15 en 17, maar
overigens zien we hoe de wegen de oude gewannen juist ontzien.
Gewan nr. 3 zal geleden hebben, doordat het verkeer er op twee
plaatsen de laagte ontweek. In het zuiden heeft de neiging om hoe
ken af te snijden op een paar gewannen vervormend gewerkt.
Ongetwijfeld had elk gewan zijn eigen naam. De latere ontwik
keling zal vaak hebben meegebracht, dat het geldingsgebied van
die namen uitgebreid of ook wel verschoven is, zodat ze naast nieuwe
313
Dit is niet gebeurd. (Bewerker)
