38
d) alle lichtgevoelige lagen op foliën dienen vier uur vóór de be
lichting te zijn aangebracht, om drager en laag in een zo goed
mogelijke conditie te doen komen ter voorkoming van maatver-
anderingen.
Glas als tekeningdrager
De heer Stump, de bekende voorvechter van de Zwitserse graveer-
laag op glas, heeft vervolgens een vurig pleidooi afgestoken voor
het gebruik van glas als tekeningdrager.
Hij stelt als voordelen van de foliën:
a) dat hun prijs slechts een zesde bedraagt van die van gevoelig
gemaakte glasplaten,
b) dat ze niet breken,
c) dat ze licht zijn en weinig archiefruimte vragen,
d) dat ze gemakkelijk op elkaar te leggen zijn,
terwijl de voordelen van glas zijn
a) dat het goed vlak is en goed plat ligt,
b) dat het goed hard is,
c) dat het zich niet zo gemakkelijk laat opladen en daardoor minder
stof aantrekt,
d) dat het zeer weinig uitzet door warmte en dus vrijwel direct
na het emulsioneren kan worden verwerkt,
e) dat het beter te bewerken is bij het graveren dan de foliën.
De Zwitsers gebruiken veel glas van 4 mm dikte van zeer goede
kwaliteit. Breken is tot nu toe, nadat ca. 1 000 grote glasplaten zijn
verwerkt, nog niet voorgekomen. Men heeft thans de vooraf ge
sloten glasverzekering opgezegd. Uiteraard voeren de Zwitsers alle
stappen van de reproduktie van hun kaart uit met glas als drager.
Het combineren van verschillende beelden op één glasplaat wordt
bereikt door het verschillende malen achtereen kopiëren door daar
voor steeds een nieuwe laag op dezelfde plaat aan te brengen.
De heer Stump stelde, dat herziening van kaarten in feite het
klemmendste probleem in de reproduktietechniek is. De vele grote
en kleine veranderingen maken snelle herzieningen noodzakelijk
om de kaarten up-to-date te houden.
In Zwitserland graveert men de nieuwe stukken aansluitend aan
onveranderde oude gedeelten. Op een glasplaat voorzien van gra-
veerlaag brengt men het onveranderde kaartbeeld (het oude) in
lichtgrijs aan en daaroverheen het nieuwe beeld in donkergrijs.
Na het graveren van het nieuwe gedeelte kan dit worden gekopieerd
in het oude beeld. Door gebruik van glas is maatverandering prak
tisch uitgesloten, waardoor een dergelijke combinatie heel goed
mogelijk is. Het gebruik van glas heeft het ook mogelijk gemaakt,
dat men een kaartblad in vier gedeelten splitst en deze vier stukken
tegelijk in bewerking neemt. De termijn tussen de verkennings
datum en de datum van gereedkomen in de drukkerij kan hierdoor
