68
uit 4 naar 3 overgebracht. Daarna wordt ook B1 (YYp) uit 8
naar 3 overgeheveld. In telwerk 3 staan thans de drie termen die,
opgeteld, de coördinaat X' opleveren. De machine verricht deze
optelling en schrijft het resultaat op een formulier. De telwerken
3, 4, 6, en 8 worden schoongemaakt, 1, 2, 5, en 7 blijven ongewijzigd.
Voor het volgende punt worden uit de volgende coördinatenkaart
de daarin voorkomende X en Y opnieuw in resp. de telwerken 3 en 8
en 6 gebracht. Zijn de V-en berekend, dan volgen de Y'-'s. Daar
voor worden de constanten C2, A2, B2 en opnieuw Xp en Yp in de
telwerken 1, 2, 5 en 7 gebracht, terwijl thans Y en X in resp. 3 en 6,
en 8 komen.
De uitvoering van het gehele programma wordt aan de machine
opgedragen via een „schakelpaneel". Zo'n paneel bestaat uit twee
stukken: een vast deel aan de machine, waaruit honderden pennen
steken, die met relais in de machine zijn verbonden, en een los deel,
dat afgenomen kan worden, waaruit net zoveel penkoppen steken
als er pennen in het vaste deel zitten. De pennen van het losse deel
zijn hol, men ziet ze aan de buitenzijde als contactgaatjes, waarin
stoppen en van stekkers voorziene snoeren kunnen worden gestoken,
zo ongeveer als men door de telefonistes bij een ouderwetse telefoon
centrale zag doen. De koppen van het vaste en het losse deel passen
precies tegen elkaar aan als met het losse stuk door een verende
hefboom tegen het vaste drukt. Door de gaatjes onderling door
stoppen en snoeren te verbinden ontstaan stroomkringen, die geslo
ten worden als de aftastborstels door de gaatjes van een door de
machine gevoerde ponskaart heen contact maken. Daardoor worden
bepaalde relais aangetrokken en tengevolge daarvan verricht de
machine een bepaalde handeling, bijv. een tel- of schrijfwerk in
beweging brengen. Voor een bepaalde bewerking moet men be
paalde verbindingen tot stand brengen. Is de bewerking ten einde
dan kan men het losse schakelpaneel afnemen en door een ander
vervangen, waarin verbindingen voor een geheel andere bewerking
zijn aangebracht. Het eerste paneel kan men opbergen totdat
dezelfde bewerking opnieuw moet worden uitgevoerd. Bij de
I.B.M.-administratiedienst te Amsterdam, Arnhem, Eindhoven,
Groningen, Den Haag, Rotterdam en Utrecht, bewaart men hon
derden voor gebruik gereed staande losse panelen voor geregeld
terugkerende bewerkingen.
Bij de I.B.M. te Den Haag werd mij meegedeeld dat de D n
reeds een tamelijk ouderwetse, vrij langzame, machine is, die slechts
tot eenvoudige bewerkingen in staat is. Zij is in de oorlog in Duits
land ontwikkeld, maar wordt thans niet meer vervaardigd. Blijk
baar is er in Oost-Duitsland nog emplooi voor.
Punched Cards for the computation of an affine transformation in
Eastern Germany.
