VERSCHILLENDE ONDERWERPEN
J. THIERRY,
Nederlandse standaardmeters
In oktober i960 is op een internationale conferentie besloten de
definitie van de meter, dus van de basis van het metrieke stelsel, te
wijzigen. Hoewel hiermede de lengte van de meter zelf niet is ver
anderd is het feit, dat men het metrieke stelsel een aan de natuur
ontleende basis heeft gegeven, toch wel van groot belang.
Ook op het terrein van de nationale metrologie heeft een verande
ring plaats gehad, want de Nederlandse standaardmeter is kort ge
leden van een nieuwe tracering voorzien.
Deze beide feiten hebben geleid tot het geven van een korte
samenvatting over de geschiedenis der Nederlandse standaard
meters.
Inleiding
Het metrieke stelsel van maten en gewichten is geboren tijdens
de Franse Revolutie. Aan de wieg ervan stond een door de Académie
des Sciences benoemde commissie, benevens Talleyrand, presi
dent van de Nationale Vergadering, die men als peetvader zou
kunnen kwalificeren.
Men wilde een eind maken aan de chaos, die op het terrein der
maten en gewichten bestond, en er werd besloten om de nieuwe
lengtemaat, die door de gehele wereld zou kunnen worden aanvaard,
aan de natuur te ontlenen. De aarde zelf werd als referentielichaam
gekozen en men bepaalde dat de nieuwe lengtemaat, die de naam
„mètre" kreeg, gelijk zou zijn aan het tienmiljoenste deel van het
kwadrant van de meridiaan van Parijs, gemeten tussen noordpool
en evenaar.
Er waren dus graadmetingen nodig. De resultaten daarvan wer
den neergelegd in de zgn. „mètre des archives", een eindmaat van
platina in de vorm van een staaf met rechthoekige dwarsdoorsnede
(25 X4 mm). Deze archiefmeter is als de eerste stoffelijke standaard
te beschouwen, want reeds spoedig bleek, dat de aarde niet het ge
schikte lichaam was om er een goed gedefinieerde lengtemaat aan
te ontlenen.
Internationale kritiek op vorm en samenstelling van de „mètre
des archives" heeft uiteindelijk geleid tot het in gebruik nemen van
andere stoffelijke standaarden, namelijk de X-meters. Het waren
staven, waarvan de dwarsdoorsnede de vorm van een X had en die
waren vervaardigd uit een alliage van 90% platina en 10% iridium.
Over de gehele lengte van de staaf was de neutrale vezel „open
gelegd" en daarop was d'or middel van een bepaald tracé bij
Ijker bij de Hoofddirectie van het IJkwezen, 's-Gravenhage
