i86
de „meter van Lipkens" vervangen, terwijl de andere bestemd
was voor Nederlands-Indië.
De commissie verifieerde o.a. X-meter nr. 19 C, die bij Koninklijk
Besluit van 3 oktober 1887 tot Nederlandse standaard is verheven
en dat tot heden toe nog is.
Deze X-meter is in 1874 vervaardigd uit het zgn. „alliage du
Conservatoire", zo genoemd naar het Parijse Conservatoire des
Arts et Métiers, waar de gietingen plaats hadden. Dit alliage, dat
90% platina en 10% iridium moest bevatten, bleek verontreinigd
te zijn. Het bevatte 3% verontreinigingen, waarvan 2,5 oxydeer-
bare en vluchtige metalen. Dit is ook de reden, dat de in 1889 ge
sanctioneerde internationale en nationale standaarden van een
nieuw en zuiverder alliage werden vervaardigd.
De X 19 C wordt bewaard in een brandkast in een kelder van het
Laboratorium voor Technische Fysica van de Technische Hoge
school te Delft. Het toezicht berust bij de „Commissie van Toe
zicht op de standaarden van de meter en het kilogram", in 1887
ingesteld en thans gevormd door drie hoogleraren van de T.H.
Delft en de hoofddirecteur van het IJkwezen.
Oorspronkelijk droeg de X 19 C bij beide einden op de neutrale
vezel een tracé, gevormd door drie transversale en twee longitudi
nale strepen. De meter was bepaald door die gedeelten der assen
der beide middelstrepen die tussen de longitudinale strepen lagen,
uiteraard onder goed gedefinieerde omstandigheden.
In 1958 is dit tracé verwijderd en is een geheel nieuwe tracering
aangebracht door de Société Genevoise d'Instruments de Physique
(SIP). Deze nieuwe schaalverdeling bevat niet alleen de meter,
doch ook duizend millimeters. De bruikbaarheid van de standaard
is daardoor uiteraard toegenomen.
De huidige tracering heeft in principe de volgende gedaante:
IL_
A BB'
Er zijn twee eindstrepen, nl. B en B'De afstand tussen B en B'
bedraagt rond 173 [im.
De internationale X-meter is gedefinieerd (geweest) bij o °C.
Daar de internationaal aanvaarde werktemperatuur bij metro-
logische onderzoekingen 20 °C is, is het gemakkelijk om op de
nationale X-meters een extra streep te hebben, waarvan de afstand
tot de beginstreep een meter vertegenwoordigt bij 20 °C.
De afstand AB is, behoudens een kleine fout in de plaatsing van
streep B, bij 20 °C 1 meter. Deze afstand is in 1 000 millimeters
verdeeld.
Na het aanbrengen van het nieuwe tracé is de X 19 C uiteraard
opnieuw door het BIPM geverifieerd. Behalve van de strepen B
en B' werd ook van elke centimeterstreep de fout bepaald.
