een temperatuurverandering van 20° geeft de lucht een fout van
6 mm op de 100 m, het glas een fout tussen de en 15 mm.
Voor de kijker met centrale instellens vinden we als uiteindelijke
formule
AA=C.At (Xgl -Xj (1 -c) H
waarbij AA de verandering van de A -constante
Xgl: de uitzettingscoëfficient van glas
de uitzettingscoëfficient van het materiaal van de
kijker
Angl en Anl de verandering van de brekingsindex van
glas resp. die van lucht onder invloed van de
temperatuur.
d afstand van objectief tot kruisdraden
fa brandpuntsafstand objectief
brandpuntsafstand centrale instellens.
Het blijkt dat c meestal niet veel van 1 afwijkt, zodat het tweede
deel van de formule te verwaarlozen is.
Zouden wij het kijkerlichaam van glas bouwen dan was de
overige temperatuurinvloed nul. Tegenwoordig bouwt men wel
kijkers van aluminium met een uitzettingscoëfficiënt van 24 x io-6,
terwijl die van glas 9 x io-6 is. Hierbij is de uitwerking van
temperatuurverandering echt ongunstig. Het beste is weer een
getallenvoorbeeld. We nemen een kijker met f0 149 mm,
500, d 165, kijker van aluminium.
Bij 20° temperatuurverschil vind ik dan in een lengte van 100 m
een fout van 28 mm. Deze fout is goed te elimineren door een kijker
te bouwen in de geest van de zelfcompenserende slingers in slinger
uurwerken. We moeten dan zorgen dat de totale uitzettings
coëfficiënt van de kijker gelijk is aan die van glas.
Ik heb slechts enkele grepen gedaan uit het gehele gebied van
de optische afstandmeting. Ik hoop dat U een goede indruk hebt
gekregen van de problemen die ons in Wageningen bezig houden.
Litteratuuroverzicht
Dr. Paul Gleinsvik, Studiën über die Ermittlung der Geoid-
form und die Bestimmung von Meereshöhen aus Höhen-
winkeln. Mitteilungen aus dem geodatischen Institut an der E.T.H.
Nr. 7. Verlag Leemann, Zürich, i960. 130 blz., prijs Zw. Fr. 6.-.
Deze publikatie is de dissertatie waarop de schrijver enige jaren
geleden aan de E.T.H. te Zürich promoveerde; tegenwoordig is hij
hoogleraar in de geodesie aan de Noorse landbouwhogeschool te
Vollebekk.
300
