De mogelijkheden daartoe bestaan zeker. Zo zou men andere
kleuren voor de terreinvoorstelling gekozen kunnen hebben. Zonder
de bijgedachte om „iets nieuws" te brengen, zou dat toch wel
zinvol kunnen zijn. Langzamerhand is het gesuggereerde rood
bruine Tibet niet meer te verkopen. En er zijn al té veel mensen
geweest die Zwitserland van bovenal bekeken hebben om de bruine
bergen nog te kunnen accepteren. Maar het gebruik van andere
kleuren dan de bovengenoemde traditionele heeft weer tot gevolg
dat het uitdrukkingsvermogen voor relatief hoogteonderscheid
verloren gaat, waardoor een kaart aan didactische waarde verliest.
In deze kaart dus geen kleurenexperimenten. Het is te begrijpen
wanneer men aan de grote bekendheid van de vóóroorlogse Stieler
of Andrée Atlas denkt. De Duitse uitgever weet zeer wel dat het
vertrouwde beeld van die oude atlassen nog altijd de norm bepaalt
waaraan velen, in en buiten Duitsland, een naoorlogse atlas toetsen.
Velen die van deze atlas horen, zullen vragen: is dit nu de
nieuwe „Stieler" Het is misschien wél de bedoeling van de uit
gever geweest dat deze vraag bevestigend beantwoord zal worden,
maar de schrijver van deze recensie meent dat de opvattingen die
de cartografen in het vooroorlogse Duitsland van een grote wereld
atlas hadden, niet gedekt worden door wat nu door Bertelsmann
gemaakt is. Het is een compromis geworden: beperking in de
opzet, maar wat men geeft van een zeer hoog gehalte, in carto
grafische en in taalkundige zin. Om het grote publiek te kunnen
bereiken is dit een zeer verstandig beginsel.
We willen onze recensie besluiten met op te merken: dat we bij
het beoordelen van een atlas altijd moeten beseffen dat een kaart,
hoewel hij zeer veel kan uidrukken, alleen toch nooit een beeld van
de geografische gesteldheid kan geven, ook niet van de ïysische
gesteldheid. Nog minder dan de geograaf heeft de cartograaf alles
gezien wat hij in de kaart brengt. Daarom moet de kaartgebruiker
weten dat hij pas door een combinatie van het boek, de foto en de
kaart een min of meer goed vervangingsmiddel voor de persoonlijke
ervaring van het landschap kan verkrijgen.
De Grote Wereldatlas van Wolters neemt één aspect van deze
landschapbelevenis voor zijn rekening: hij geeft in grote lijnen
een betrouwbaar beeld van het aardoppervlak. Hij geeft daar
bovendien nog bij een uniek en aan de eisen van deze tijd aangepast
plaatsnamenwoordenboek.
Zij die het onderscheidingsvermogen bezitten om atlassen binnen
de categorie waartoe zij behoren te waarderen, zullen na een
rustige bestudering tot het inzicht komen, dat het verschijnen van
deze atlas een gebeurtenis van grote betekenis is. Voor ons land
met zijn betrekkelijk klein taalgebied, maar met zijn uiterst
intensief (en soms delicaat) internationaal contact, is het bijzonder
verheugend dat de firma Wolters deze Bertelsmann Wereldatlas
van wereldklasse in licentie heeft genomen.
Dr. ir. C. Koeman
22
