135
een stalen planplaatje, waarmee de aanslag plaats heeft tegen een
nauwkeurig gepolijst stalen bolvormig oppervlak. De arm wordt
steeds met dezelfde druk tegen dit oppervlak aangehouden door
een veer die onder een bepaalde spanning gebracht wordt.
De resultaten van een onderzoek op de Askania Teilkreisprüfer
die door het Laboratorium voor Geodesie is aangeschaft waren zo
verrassend goed, dat overwogen wordt een laboratoriuminstrument
naar dit model te bouwen met een aantal verwisselbare armen,
waardoor het mogelijk zal zijn de meest voorkomende theodolieten
volgens de aanslagmethode te onderzoeken. Het blijft echter voor
lopig nog een onbeantwoorde vraag of elke theodoliet geschikt is,
om volgens de aanslagmethode te worden onderzocht. Men krijgt
nl. bij herhaling van de hoekmeting een waarneming van een andere
hoek, wanneer er speling in de legering van de verticale as aanwezig
is, zodat het mogelijk wordt dat deze as in een iets andere positie
wordt vastgeklemd. Deze gang van zaken is te vergelijken met een
voortdurende verandering in de centrering van het instrument.
Bij een horizontale hoekmeting in de landmeetkundige praktijk
en bij een randonderzoek volgens methode a en b, waar de richt
punten voldoende ver weg liggen, is deze verandering meetbaar,
maar bij de aanslagmethode is dit niet het geval. De aanslagnokken
liggen bij de Askania Teilkreisprüfer op 21 cm afstand van het
asmiddelpunt en een verplaatsing ervan in de richting van de
bissectrice van x \j. verandert de hoek reeds met 3 dmgr.
Het optreden van speling kan men constateren door met de
Teilkreisprüfer de hoekmetingen in dezelfde randstand een aantal
malen te herhalen. Een mogelijke verplaatsing van het asmiddel
punt die veroorzaakt zou kunnen worden door het verdraaien van
de rand is moeilijker aan te tonen. Een dergelijke interactie lijkt
echter onwaarschijnlijk.
Het is dus mogelijk dat een randonderzoek volgens de aanslag
methode tot een verkeerde indruk en zelfs tot afkeuring van de
rand leidt, terwijl de oorzaak gezocht moet worden in een, op
zichzelf onschuldige, speling van de as die men niet voldoende
onderkend heeft.
Littcratu ur
[1] Uhink, W.Untersuchung der Hohlschraube einer Kreisteilmaschine.
ZfV. 1941, blz. 170.
[2] Wermann, G.Kreisteilungsuntersuchungen (Kritische Betrachtung des
Heuvelink-Verfahrens)
Deutsche Geodatische Kommission, Reihe C - Heft Nr. 18.
[3] Mühlig, F.: Untersuchung eines Teilkreises nach zwei Methoden und
Aufklarung der dabei auftretenden Widersprüche.
Zfl. 1933, blz. 477-485.
[4] Leemann, W.Mitteilungen über einen einfachen Apparat zur Kreis-
teilungsuntersuchung.
Schweizer. Zeitschr. f. Verm. u. Kulturt. 1930, blz. 82-87.
[5] Hauer, F.Ein einfaches Hilfsgerat zur Untersuchung von Kreisteilungen.
Zfl. 1935, blz. 456-464.
[6] Kasper, H.Teilkreisuntersuchung eines Wildschen Prazisionstheodo-
liten nach der Leemannschen Anschlagmethode.
Zfl. 1936, blz. 375-378.
