twee wijzen van berekening nog verre van volledig zijn, integendeel:
„badly incomplete". De overeenkomst tussen de resultaten der
verschillende methoden laat dan ook te wensen over. Ook vestigt
Kaula in het bijzonder de aandacht op de coëfficiënten /22 en I\22
in de vergelijking (4). Deze staan in direct verband met de afplatting
van de aarde aan de equator en hiermede werd het vraagstuk van
de drie-assige ellipsoïde weer naar voren gebracht. Kaula wees er
op dat drie onderzoekers onafhankelijk ongeveer dezelfde waarden
voor deze coëfficiënten hadden gevonden, terwijl ook de oriën
tering van de afplatting in het equatorvlak vrij goed overeenstemde.
Mevrouw Irene Fischer wees echter op de orde van grootte
van de coëfficiënten J 2 en K2 welke vrijwel gelijk is aan die van
de coëfficiënten van de 3e, 4e en mogelijk hogere graad. Ze achtte
het daarom niet reëel te spreken van een drie-assige ellipsoïde.
„De aarde is een aardappel", sprak ze; een plastische beeldspraak
om aan te geven hoe willekeurig de aanname van een drie-assige
ellipsoïde is. Brouwer, eertijds astronoom te Leiden, maar reeds
vele jaren werkzaam in de U.S.A. en directeur van de sterrewacht
van de „Yale University", wees evenals Kaula, op de relatie van
de grootheid k2M, enerzijds met het cgs-stelsel immers deze
grootheid is een factor in de formules voor de normaalzwaarte
kracht en anderzijds met de omlooptijd van een satelliet (bijv.
de maan). Want de derde wet van Kepler luidt in zijn eenvoudigste
vorm:
n2a3 k2M
waarin n de gemiddelde hoeksnelheid van een satelliet en a thans
niet de equatoriale aardstraal, maar de halve lange as van de satel-
lietbaan voorstelt. Er bestaat een tegenstrijdigheid relatief van
ongeveer 3 x IO"5 tussen de k2M afgeleid uit geodetische en gravi-
metrische, dus terrestrische gegevens, en k2M afgeleid uit de ge
middelde hoeksnelheid van de maan en de radar-afstandmeting
tot de maan. Ook uit kunstmatige satellieten wordt deze grootheid
verkregen, echter tot nu toe met ongeveer dezelfde nauwkeurigheid
als het verschil in beide voornoemde bepalingen.
Behalve bovenstaande besprekingen over de coëfficiënten van de
zwaartekrachtspotentiaal, kwam ook de meetkundige betekenis van
de satellieten voor de bepaling van de onderlinge ligging van punten
op het aardoppervlak ter sprake. Men kan hier op tweeërlei wijze
te werk gaan. Ten eerste kan men de baan van de satelliet zo nauw
keurig mogelijk trachten te bepalen, zodat men op ieder tijdsmo
ment de geocentrische coördinaten van de satelliet kan berekenen,
en het dus niet nodig is om van verschillende stations uit de satelliet
gelijktijdig waar te nemen. Deze methode blijkt tot nu toe tengevolge
van storingen door atmosfeer, stralingsdruk van de zon, enz. met
voldoende nauwkeurig te zijn.
Daarentegen lijkt de methode van gelijktijdige waarneming van
drie of meer stations uit (te vergelijken met de fakkel-triangulatie)
202
