189
en de gewichten van ar en b, volgen direct uit (6). Voor de schatting
van de variantiefactor vindt men
OjjS^ 2w (sin2|ra: sin2Jran) ar2-\-b,2).
Wanneer F0,tS]O ,0 (0n 2 en 2n 16)
komt men tot de gevolgtrekking, met een kans van 1 op 20 op een
foute conclusie, dat het model in de tweede fase niet juist is, waarmee
dan het bestaan van de onderzochte periode is aangetoond.
Deze handelwijze wordt nu achtereenvolgens voor ieder stel
waarden ar, b, gevolgd.
Met de verkregen formule voor R(<p) kan men nu iedere rand-
aflezing corrigeren; een werkwijze die men overigens alleen volgt
wanneer men niet de mogelijkheid bezit om de metingen te her
halen in een aantal series welke regelmatig over de rand verdeeld
zijn.
Van meer belang is de schatting die men met (7) van a2 vindt,
omdat hieruit mede een schatting verkregen kan worden van de
variantie t2 van de toevallige afwijkingen in de randstrepen. Men
neemt dus a priori aan, dat alle mogelijke systematiek in de af
wijkingen van de randstrepen beschreven kan worden door het
model (1), waarin r niet verder dan 14 loopt.
Is m2 de schatting van de variantie van p die men verkrijgt door
de waarnemingen bij het randonderzoek in dezelfde randstand een
aantal malen te herhalen, dan is
S2 m2 2t2
en met de aldus verkregen schatting van t2 heeft men een indruk
gekregen van de kwaliteit van de verdeling.
Het onderzoek van de Askania Tu is uitgevoerd met twee proef-
hoeken van 50 gr en 66 gr die waargenomen zijn in resp. 100 en 50
randstanden.
Het waarnemingsprogramma is op de gebruikelijke wijze opgezet
[3], met de mogelijkheid dus om de stabiliteit van de proefhoek te
controleren.
De ervaring heeft geleerd dat het bij het gebruik van collimatoren
wenselijk is de waarnemingen in 4 series te verdelen, maar bij de
Askania-Teilkreisprüfer bleek de proefhoek zo stabiel te zijn, dat
het mogelijk was alle randstanden in één serie te verenigen. De
aanslagnauwkeurigheid was bovendien enkele malen groter dan de
overeenkomstige richtnauwkeurigheid, zodat voor de bepaling van
een waarde voor p volstaan kon worden met een middeling uit twee
i.p.v. uit vier waarnemingen. De waarde van de Teilkreisprüfer
wordt nog meer geaccentueerd door het feit dat het onderzoek ook
door een niet-geroutineerde waarnemer kan worden uitgevoerd.
I
