2 77
VERSCHILLENDE ONDERWERPEN
Ir. P. T. KOETSIER,
Landmeetkunde in Zuid-Alrika
Teneinde de kosten van het in 1652 op de zeeweg naar Oost-Indie
gevestigde verversingsstation aan de Kaap te verlagen, stelde de
Oost-Indische Compagnie in 1657 haar beambten aldaar in de ge
legenheid hun dienstverband te beeindigen en zich als vrije burgers
te vestigen. Sinds 14 april van dit jaar gaf de Raad grond in volle
eigendom uit van gewoonlijk 200 bij 40 roeden of 13J morgen 1).
De O.I.C. kon de oogst op haar termen opkopen, maar daartegen
over waren de eigenaars twaalf jaar lang vrijgesteld van belastingen.
Ook introduceerde het bestuur een jaarlijkse pacht van, zoals later
gebruikelijk werd, al de grond binnen een half uur gaans van een
centraal punt, de ordinantie. De hierdoor verkregen oppervlakte
van drieduizend morgen is de gemiddelde grootte van lenings-
plaatsen of pachtboerderijen. Pachters die vier jaar lang de grond
naar de voldoening van het bestuur hadden bebouwd, waren gc
rechtigd eigendomstitel voor een gedeelte ervan aan te vragen.
Ordenende maatregelen werden al vroeg vereist: een plakkaat
van 1659 legt aan de eigenaar van een vermist grensmerk een boete
op, waarvan een vierde gedeelte voor de landmeter is. Registratie
van alle eigendoms- en pachtakten werd verplicht op straffe van
Department of Land Surveying, University of Cape Town:
Woensdagh den 28en Maert a° 1657.
Bij d' E. Hr. Rijckloff van Goens beroepen sijnde den Breeden Raedt
van de schepen Orangie ende Malacca, neffens oock die van 't fort de goede
Hope alhier aen Cabo de Boa Esperance ende in deselve geproponeert,
Pieter Potter van Amsterdam hier te lande gecomen met 't schip N:
Rotterdam voor adelborst a 10 gl: a° 1655 welcke sedert ende principaelijck
Jegenwoordigh staende de E. Commissaris van Goens aenwesen alhier,
gebruijckt is tot het meeten van de Caepse landerijen ende maecken der
caerten etc" wort ten dien insichte op sijn versoeck ende bequaemheijt bij
desen tot lantmeter ende kaertemaecker geconfirmeert ende toegeleght een
belooninghe van 15 gl: maendel: heden ingaande.
Aldus gedaen ende geresolveert In 't fort de goede Hoope ten dage ende
Jare als boven.
RIJCKLOFF VAN GOENS
JOHAN VAN RIEBEECK 1657.
i) 1 Rijnlandse roede=i2 R. voet=3,767 meter en 1 R. morgen 6oo
R.R. o,85 ha. Er werd geen standaardlengtemaat bewaard. Bij wet van
1859 is de toenmalige R. roede de Kaapse roede genoemd. 1 K. roede
12 K. voet 3,778 meter, 1 K. voet= 1,033 E. voet en 1 K. morgen=6oo
vierkante K. roeden o,86 ha 2,i2 acres. Met uitzondering van bijna geheel
Natal waar de Engelse voet wordt gebruikt, wordt in Zuid-Afrika met de
Kaapse voet gemeten. In Z.W.-Afrika is de meter de lengtemaat.