1\
V
N
A
v\
V
A
V
A
A
A
A
A
V
beeld. Gedurende het gehele jaar levert zo'n instrument resultaten,
die tot op een of twee minuten nauwkeurig zijn.
Gevelzonnewijzers, waarbij dus de schaduw van de stilus op een
verticaal vlak valt, ziet men als versiering nog wel eens tegen oude
gebouwen, bijv. aan het stadhuis in Delft en tegen de toren van
de Nederlands Hervormde kerk in Rijswijk. Het type dat is aan
gebracht tegen de zuidmuur van de Nederlands Hervormde kerk
in Enschede [5] heb ik echter nooit ergens anders gezien. Ik vond
het zó fraai dat ik een soortgelijk exemplaar in 1954 heb ontworpen
en berekend voor een ongeveer zuid gerichte muur in de tuin van
mijn huis in Rijswijk (fig. 6). Het aardige er van is, dat de tijd-
vereffeningskromme er een wezenlijk onderdeel van vormt. Op
iedere dag van het jaar wijst de schaduw van de punt van de stilus
om 12.43 uur middeneuropese tijd de juiste datum aan [6]. In het
voorbeeld van fig. 6 is deze datum 5 februari, het uur 12.43
4 min. 12.47 uur- Het zou ook 12.43 uur 26 min. 12.17 uur
kunnen zijn op 6 november, maar ik neem aan dat een keuze tussen
deze twee data in de praktijk geen moeilijkheden zal opleveren.
>c
-
\l
Ik heb, dames en heren, al te lang vertoefd bij de voorlopers van
de nomogrammen. Laat ik thans overgaan tot de geschiedenis van
het meer beperkte doel van de nomografie, het tekenen van wis
kundige wetten.
Men kan zonder overdrijving zeggen dat de ontwikkeling van
de rekenliniaal tussen 1620 en 1657 een geheel Engelse aangelegen
heid is geweest [7]. De nomografie daarentegen is van oorsprong
170
NOMOGRAM voor a x b c
'0
ao
X
N
s
~~^<0
-~30
-20
10
c
0
2
Voorbeeld:
Voor a 5,5 en b 4.5 is C s 25
Fig. 7
