ióg
zon om 6 uur ware zonnetijd in het oosten opkomt, om 12 uur in het
zenit staat en om 18 uur in het westen ondergaat, werkt het appa
raat uit de figuur feilloos. Het tijdstip 14.45 uur ware zonnetijd
heb ik er op aangegeven.
Dat deze „trap van Achaz" inderdaad heeft bestaan is tot dus
verre niet aangetoond. Het zeer interessante boek „Biblical Ar
chaeology" van de Amerikaanse hoogleraar G. Ernest Wright, in
het Nederlands vertaald onder de titel „De bijbel ontdekt in aarde
en steen", vermeldt er althans niets over.
Als schaduw gevende zuil zou een obelisk gediend kunnen
hebben die voor dat doel ook in het oude Rome werd gebruikt
„waar Papirius Cursor in 293 v. Chr. tot grote verbazing van zijn
medeburgers bij de tempel van Jupiter Quirinus een zonnewijzer
liet plaatsen" [3].
De tot dusverre genoemde instrumenten hebben het bezwaar dat
ze, doordat de schaduw werpende staaf verticaal staat, strikt ge
nomen slechts betrouwbare uitkomsten geven gedurende twee
dagen van het jaar. Immers, heeft men zo'n apparaat gemaakt
voor bijv. de 5de februari, dan zal het, daar de zon op 6 november
dezelfde declinatie heeft als op 5 februari (ca. 16°), ook op
6 november de juiste ware zonnetijd aanwijzen (niet de juiste
middelbare tijd, daar de tijdvereffening op beide dagen verschilt).
Men kan aan dit bezwaar tegemoet komen door de staaf evenwij
dig aan de aardas te plaatsen. De zon beschrijft dan iedere dag van
het jaar schijnbaar een baan die loodrecht op deze staaf, de stilus,
staat. Ook dit principe is al zeer oud en waarschijnlijk reeds eeuwen
vóór Christus door de Grieken geïntroduceerd [4]. De ware zonne
tijd, soms de middelbare tijd, wordt afgelezen, hetzij op een cirkel
vormige ring die eveneens loodrecht op de stilus staat, hetzij op
een horizontaal of een verticaal vlak.
Van het eerste type zonnewijzers komen er nog veel in grote
tuinen en landgoederen in Engeland voor, al laat de nauwkeurigheid
van de instrumenten nogal eens wat te wensen over. Maar ook ons
land heeft fraaie exemplaren van deze soort. Ik denk bijv. aan de
door de architect Ir. A. Boeken ontworpen zonnewijzer, die ter
gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de A.N.W.B. in ig36
op de hoek van de Churchilllaan en de Haringvlietstraat te Am
sterdam werd geplaatst en aan het op 22 mei 1953 onthulde in
strument bij het Philips ontspanningsgebouw in Eindhoven.
Van het type waar de schaduw van de stilus op een horizontaal
vlak wordt geprojecteerd, heb ik het exemplaar ontworpen en
berekend dat aan Prof. Landberg ter gelegenheid van zijn 25-jarig
ambtsjubileum in 1954 ter plaatsing in zijn tuin in de Donker
Curtiusstraat in Delft is aangeboden (fig. 5). De correctie die aan
de ware zonnetijd moet worden aangebracht om tot middelbare
tijd te komen wordt voor iedere dag van het jaar afgelezen op de
tijdvereffeningskromme, die eveneens op de zonnewijzer is afge-
