is het tempo waarin een verandering zich voltrekt Lettend op de vergelijking van de situatie aan de Technische Hogeschool van vóór 1940, waarvan ik een paar illustraties gaf, en de huidige toestand aan de T.H., lijkt het wel alsof de tweede wereldoorlog een vol strekte discontinuïteit in de maatschappelijke ontwikkeling heeft veroorzaakt. Indien ik bij die vraag echter denk aan de enorme invloed, die de techniek zowel op de communicatie als vooral ook op de machtsverhoudingen in de wereld heeft gehad, zie ik dat die ontwikkeling reeds vóór de oorlog aan de gang was. Niettegen staande oorlog op het ogenblik bijna bepaald wordt door de com binatie van wetenschap en techniek en dat die in 1945 zelfs de beslissing bracht, kan men niet zeggen, dat de wetenschap als zo danig in zijn ontwikkeling in de oorlog een discontinuïteit heeft ver toond. De wereldontwikkeling was op allerlei gebied aan de gang, ook in politiek opzicht. Het dekolonisatieproces, dat sterker dan iets anders het aangezicht van de volkerenwereld heeft gewijzigd, was al ingeluid in 1898 in Amritsar, waar de schoten gelost op de opstandige Indiërs als het ware het klokgelui bij de feesten van Keizerin Victoria begeleidden. De katastrofe van de tweede wereldoorlog deed daarom niet veel meer dan alle labiele evenwich ten verbreken. Daardoor werd weliswaar een discontinuïteit ge schapen, zodat deze met de continuïteit gelijkelijk aanwezig was. Er is bovendien ook nog een element van continuïteit in het feit, dat ook na de overdracht van souvereiniteit de vrije volken en het voormalige heersende volk eigenlijk niet wezenlijk van elkaar los kunnen komen. Zo is het ook met continuïteit en discontinuïteit in de weten schappelijke ontwikkeling. Bijna iedere revolutionaire vinding betekent de doorbreking van een proces, dat al aan de gang was. Ook in het maatschappelijk leven van Nederland ziet men de werking van de discontinuïteit van de oorlog en de continuïteit in het maatschappelijk proces door elkaar heen. Velen hebben met mij in 1945 de verhouding tussen die twee verkeerd geschat. De zulken hadden niet begrepen, dat ook op het gebied van geestelijke en politieke leiding de uitspraak geldt, die ik wel eens voor de wereld van het onderwijs in de Kamer heb gehanteerd, nl. dat de onder wijzer van vandaag zijn opleiding kreeg van de onderwijzer van gisteren en dat deze op zijn beurt eergisteren gevormd werd. Dat heeft ten gevolg, dat bij een natuurlijke gang van zaken het ver leden een overwegende invloed heeft. Dat speelt ook in het denken in de sferen waarin het maatschappelijk beleid wordt gevormd. Het is aan pioniers en revolutionairen voorbehouden deze vicieuze cirkels te doorbreken. Het behoeft geen betoog, dat in tijden van snelle verandering deze natuurlijke vertraging tot uiterst gevaarlijke situaties aan leiding kan geven. Evenmin, dat wij in zulk een tijd van snelle ver andering van allerlei verhoudingen leven. In hoeverre hierbij het ontwikkelingsproces van techniek en wetenschap primair is, en in 82

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

Tijdschrift voor Kadaster en Landmeetkunde (KenL) | 1965 | | pagina 8