367
II. Enige nadere beschouwingen bij de definities van
efemeridentijd en universele tijd
1. Het coördinatensysteem
Om. de hemelmechanica te kunnen gebruiken is het noodzakelijk
dat men een coördinatensysteem kent ten opzichte waarvan ver
wacht kan worden dat de betrekkingen uit de theorie van de
dynamica (Newton, speciale relativiteitstheorie) zo goed mogelijk
in overeenstemming zullen zijn met de waarnemingen, een zoge
naamd inertiaal systeem [1, 14 e.v.], [2, hfdst. 6 1, 2, 10]. Ieder
stelsel dat alleen een eenparige translatie uitvoert ten opzichte van
een inertiaalsysteem, is weer een inertiaalsysteem.
De beste praktische benadering van een inertiaalsysteem is een
stelsel dat vast ligt aan het zwaartepunt van het melkwegstelsel
en aan de richtingen van ver verwijderde sterstelsels [3, 1.1],
[4, Oort en Spencer Jones],
Newcomb heeft als referentie voor een benaderd inertiaal
systeem gebruik gemaakt van de „toegestane" bewegingen van de
planeten om de zon. Deze bewegingen zijn kwalitatief bekend, voor
de kwantitatieve beschrijving zijn echter een aantal constanten
nodig, die zo aangenomen worden, dat ze goed overeenstemmen
met de resultaten van de zeer vele astronomische metingen die
verricht zijn [4], [6], [7], [8]. Om de zeer regelmatige precessie in
getalwaarden vast te leggen heeft Newcomb sterren gebruikt als
referentierichtingen. Ondanks de eigenbewegingen (speciaal de
rotatie van het melkwegstelsel) is deze benadering voldoende als
rekensysteem voor de hemelmechanica. De astronomische coördi
natenstelsels die bij de tijdbepalingen gebruikt worden, berusten
dan ook grotendeels op de tabellen en de constanten die Newcomb
uit zeer vele waarnemingen heeft berekend [6, hfdst. 2]. Hierbij
wordt gebruik gemaakt van de volgende fundamentele richtingen
ie. De normaal op de ecliptica, het middelbare vlak van de baan
van de aarde om de zon (middelbaar in verband met kleine
periodieke storingen van de aardbaan door de planeten en door
de maan). De ecliptica wordt verondersteld alleen te bewegen
volgens de planetaire precessie, dat is een langperiodieke be
weging ten gevolge van de aantrekkingskrachten van de pla
neten op de aarde als geheel. De planetaire precessie kan zeer
nauwkeurig worden berekend uit de bewegingen van de
planeten.
2e. De pool. De (ware) pool is de richting van het impulsmoment
van de aarde.
De pool beweegt ten opzichte van een inertiaalsysteem door de
invloed van aantrekkingskrachten van de zon en de maan op
de niet bolsymmetrische aarde. Deze beweging wordt onder
scheiden in de lunisolaire precessie en de nutatie, respectievelijk
J) Hierbij wordt afgezien van de algemene relativiteitstheorie [2].
