6 7
Het is een hachelijke onderneming na te gaan hoe de coördinaten
van de basispunten o en in het stelsel der R.D. ongeveer zouden
kunnen luiden, des te hachelijker omdat ook hier geen verband
bestaat tussen de ligging van de basis en de topografische bijzonder
heden van het terrein. Ik heb daartoe echter toch een poging ge
waagd en daarbij uiteraard gebruik gemaakt van het gegeven
dat fo op de toren van de Nieuwe Kerk in Delft is gericht.
Een enigszins betrouwbare bepaling van o uit de twee hoeken die
in dat punt zijn gemeten, is niet mogelijk daar o, Delft, Voorschoten
en Zoeterwoude nagenoeg op één cirkel liggen. Een kleine verande
ring van de waarden van de hoeken brengt dus een grote wijziging
in de coördinaten mede.
In de eerste fase van mijn berekening heb ik met fo 250,36
roeden en de hoeken 70°34' en 78°38' in driehoek ofZ een voorlopige
lengte van oZ berekend, fo 250,36 roeden is ontstaan door op de
uitgezette afstand 250,00 roeden een vergrotingsfactor X 1,00142
toe te passen. Deze is het gemiddelde van de waarden 1,00112 en
1,00172 die ik bij de bases km en bd. vond. In driehoek DoZ zijn nu
drie elementen bekend, nl. DZ, oZ en hoek 0. Men kan hieruit de
hoek D berekenen. De richtingen Zo en Dof zijn daarmede voorlopig
georiënteerd in het stelsel der R.D. Thans volgen voorlopige coördi
naten van 0. Uit deze en die van V kan men de hoek Vof 1190
49T6" berekenen, waarvoor xi9°44' werd gemeten. De overeen
stemming is goed; naar mijn oordeel mag men er de conclusie uit
trekken dat de drie thans gebruikte hoeken inderdaad met de waar
nemingen overeenstemmen.
Het verschil van 5T6" heb ik, elk voor de helft, verdeeld over
de hoeken Vof ii9°44' 2'38" ii9°46'38" en foZ 70°34'
2'38" 70°3i'22". Laat men in driehoek foZ de hoek Z ongewijzigd,
dwz. kent men aan hoek een correctie 2*38toe, dan kan men
opnieuw een voorlopige waarde oZ berekenen en daaruit een nieuwe
waarde van hoek D. Uit nieuwe voorlopige coördinaten van 0
men ziet het proces is een iteratieproces volgt een nieuwe waarde
van hoek Vof. Men vindt er voor H9°46'4o", een bedrag dat slechts
2" van het juist genoemde ii9°46'38" verschilt. De nieuwe voor
lopige coördinaten van 0 zijn hiermede tot definitieve geworden.
Ze luiden:
X0 62726,1 Y0 3002,8.
Die van zijn
Xf 62225,6 Yf 2203,8.
Uit deze coördinaten en die van de punten Z en V kan men de hoe
ken berekenen in de driehoeken ofZ en ofV die in tabel 3 kolom 6
staan vermeld. Zoals men ziet is de vervalste hoek nagenoeg een
halve graad kleiner dan Van Musschenbroek opgeeft.
Tenzij de oorspronkelijke waarnemingen van Snellius nog aan
het licht komen, zal nooit meer zijn na te gaan of de hier gegeven
