273
beperken tot meer incidentele aanpassingen van de formules in
verband met de mogelijkheden van de rekenautomaat.
Een andere praktische reden, waarom men er in de praktijk goed
aan zal doen een nieuwe opzet te maken van het rekensysteem is,
dat berekeningen in de meeste gevallen slechts een klein onderdeel
zijn van een veel groter proces. Aan de berekeningen gaan metingen
vooraf, en veelal moeten de resultaten worden getekend. Dit geheel
moet dan bovendien worden begeleid door een doeltreffende
administratie. Men kan dus niet het rekenwerk isoleren uit het
geheel, automatisering op het ene gebied heeft (vaak vérstrekkende)
invloed op het andere gebied. Bij automatisering van een bepaald
gebied heeft verschuiving van de knelpunten plaats, en dit vergt
reorganisatie van het geheel.
Consequenties voor een toekomstige opzet
Mede op grond van voorgaande overwegingen is het in de hoofd
stukken 4 en 5 behandelde proceduresysteem ontwikkeld. Dit
systeem kan slechts als een eerste poging worden gezien, en als
illustratie van een algemene gedachtengang, die de mogelijkheid
biedt tot meer toepassingen. Niet alleen zal het proceduresysteem
nog voor verbetering vatbaar blijken te zijn als er meer ervaring
mee wordt opgedaan. Maar ook betreft het slechts een beperkt
deel van de geodetische rekentechniek. De waamemingsrekening
bevat een ander deel. Ook op dit gebied is een begin gemaakt met
de ontwikkeling van zeer algemene procedures. Daarover wordt
echter nu nog geen verslag uitgebracht. Verder zal het dan nog
noodzakelijk zijn procedures te ontwerpen met behulp waarvan
een koppeling tussen de puntsbepaling en de waamemingsrekening
tot stand kan worden gebracht, zodat ook de vereffening van drie
hoeks- en andere netten met behulp van de ontwikkelde systemen
mogelijk zal zijn.
Ook op andere deelgebieden van de geodesie zal het gebruik
van rekenautomaten aanleiding kunnen geven tot nieuwe formule
systemen, zoals dat trouwens reeds het geval was bijv. op het
gebied van de fotogrammetrie.
Vele theoretische onderzoekingen, met name op het gebied van
de waarnemingsrekening, zijn praktisch onmogelijk, indien geen
gebruik van de rekenautomaat wordt gemaakt. Hoe sneller de
rekenautomaat wordt, hoe groter de behoefte wordt aan auto
matisering in het programmeren, en dus aan algemene program
meersystemen. Immers hoe sneller de rekenautomaat, hoe groter
procentueel de tijd die nodig is om de programma's te maken.
Maar ook hoe algemener de programmeersystemen worden, hoe
groter het aandeel van de vakman op het speciale gebied van het
betreffende programmeersysteem. Het ontwikkelen van een derge
lijk systeem zal immers slechts kunnen geschieden dank zij een
grote vakkennis. Er is dan ook inschakeling te verwachten van
