toont enige overeenkomst met een normaal fotografisch vergrotings
apparaat.
c. De Diatype (H. Berthold A. G., Berlin; Lettergieterij en
Machinehandel vh. N. Tetterode, Amsterdam). Dit is een half-
automatische foto-zetmachine, waarin eveneens het principe van
de letterschijf met optische projectie is toegepast. De grootte van
het lettertype kan continu worden geregeld tussen 1,2 en 15 mm.
De breedte van de gezette namen wordt elektronisch geregeld.
d. De Starlettograph TS 61 (Film-Klischee, GmbH, München.
Lettergieterij en Machinehandel vh. N. Tetterode, Amsterdam).
Dit apparaat is het equivalent van de Letterphot. De letterhoogte
varieert van 2 tot 100 mm.
e. De Hadego. Het uitstekende Nederlandse fotografische zet-
apparaat, werd door ons reeds in 1957 (1) beschreven.
Een geheel andere mogelijkheid voor de mechanische beschrijving
van kaarten biedt de zgn. transfer-methode. Bij de fabricage van
het materiaal wordt op één zijde van een dun transparant kunst
stofmateriaal een zeer dun waslaagje aangebracht. Op dit laagje
wordt de reeds samengestelde tekst (benamingen enz.) in spiegel
beeld gedrukt. Dit geschiedt veelal door toepassing van het zeefdruk
procédé. Vervolgens wordt over de bedrukte zijde nog een lichte
kleeflaag aangebracht.
Het aanbrengen van de tekst op de kaart geschiedt als volgt.
Men neemt het bedrukte vel en legt de desbetreffende benaming
leesbaar op de daarvoor bestemde plaats op de kaart. Vervolgens
wrijft men met bijv. een houtel spatel over deze benaming. Hierdoor
laat de waslaag van het tekstvel los en de kleeflaag aan de achter
zijde van de letters hecht zich aan het kaartmateriaal. Door deze
werkwijze kan de gehele kaart snel van schrift worden voorzien.
Elke gewenste tekst en vele lettertypen kunnen voor „direct
gebruik" worden geleverd. Een bezwaar van deze methode is dat
de letters zich niet stevig op de kunststof tekeningdragers hechten.
Bij geringe aanraking met een enigszins hard voorwerp worden ze
in het algemeen gauw beschadigd. Men zal dan ook veel narigheid
kunnen voorkomen, door een kaart die met de transfer-methode is
behandeld zo vlug mogelijk op film te kopiëren en deze film als
„moedercalque" te gebruiken.
Enige bekende merken van transferletters zijn: Alfac (Winkler
Fallert), Letraset (Letraset-Holland), Transotype (Blikman en
Sartorius), Strip Lettering (Zwart, Leiden).
Het plaatsen van de namen in de kaart
Na het zetten en fotograferen (bij voorkeur op zeer dunne film)
van de gewenste tekst wordt de film aan de achterzijde van een
klevende waslaag voorzien. De waslaag is samengesteld uit gelijke
delen,.MicrowasC 60" en „Filmwas L 54994" (firma „Was de Wit"
307
