34
Natuurlijk moet men het werk van Snellius zien in het licht
van de tijd waarin het werd gepubliceerd. Een tijd waarin ik
heb dit al opgemerkt bij de grote en onhandige hoekmeetinstru-
menten de richtkijker zijn intrede nog niet had gedaan en waarin
alle resultaten van de berekeningen door een moeizaam cijferen,
zelfs zonder het gebruik van logaritmen, tot stand moesten komen.
De „ontdekking" van de logaritmen door John Napier in 1614
heeft immers niet onmiddellijk tot een algemeen gebruik ervan geleid.
Hoewel Snellius een slordige rekenaar was, waren zijn basis
meting en de meting van zijn driehoeksnet zo goed als men maar
mocht wensen. Ernstige fouten heeft hij slechts gemaakt in de
breedtebepalingen en de azimutbepaling.
Wat mij in zijn werk, behalve de wetenschappelijk verantwoorde
opzet van zijn triangulatie, het meest heeft getroffen is de gewetens
volle wijze waarop hij steeds als waarnemingen heeft vermeld wat
ook inderdaad is waargenomen en het grote doorzettingsvermogen
waarmee hij, altijd maar weer, heeft gepoogd zijn werk te verbeteren.
En dit ondanks de menselijke misère slechts drie van zijn 18 kin
deren hebben de ouders overleefd die zo ruimschoots zijn deel
is geweest.
„Atque ulterius fecit nihil" (en toen deed hij niets meer) zegt
Van Musschenbroek [29].
Na een langdurige ziekte is Snellius op 30 oktober 1626 over
leden. Zijn dood heeft de wetenschappelijke wereld van toen diep
getroffen, zó diep dat zij Caspar van Baerle in een brief deed
uitroepen: „Welke Hercules zal deze Atlas opvolgen" [30].
En, doelende zowel op Snellius' hier zo uitvoerig besproken
Erathosthenes Batavus als op diens Tifihys Batavus [31]„Hij vertrok
naar zijn Eratosthenes, geen Tiphys brengt hem terug" [29].
SummaryIn a historical paper the author treats Snellius' triangulation
(1615) between Alkmaar and Bergen op Zoom, which served the determina
tion of the earth' radius. The triangulation net has 14 angular points. In
order to determine the mutual position of these points 24 angles are necessary.
As Snellius has measured 54 angles there are 30 conditions. The author
gives the 30 condition equations, the 30 normal equations and the result
of the solution of these equations by a computer. The corrections p to the
observations determine the standard deviation m 3,76' in the measured
angle. The adjusted triangulation net is then connected to the 14 identical
points of the Netherlands' triangulation net by a similarity transformation.
The remaining errors give an impression of the accuracy of the triangulation.
The author treats then the astronomical part of Snellius' work. It is worse
than the measurement of the triangles as he made serious mistakes in the
determination of the latitudes of the Northern and the Southern terminal
point and in the determination of the orientation of his net.
Litteratuur
[1] N. D. Haasbroek Willebrord Snel van Royenzijn leven en zijn werken
(Lustrumboek „Snellius" i960, biz. 10-39).
[2] N. D. Haasbroek Bij de herdenking van de meting van het eerste
snelliuspunt in 1615 (Tijdschrift voor Kadaster en Landmeetkunde 1965,
blz. 383-393)-
