344
boogseconden bedragen binnen een klein onderdeel van een tij d-
seconde. Deze vorm van refractie is bijzonder hinderlijk in de
satellietgeodesie, omdat de effectieve waarnemingstij d zeer kort is,
vooral bij flitssatellieten (enkele milliseconden per foto).
5. Metingen van de brekingsindex en zijn variaties
Reeds genoemd werden onder 1 de dispersiemetingen.
Vele pogingen worden gedaan om ter berekening van de refractie
temperaturen en temperatuurgradiënten van de lucht te meten,
meestal met thermistors 1). [XIII], [XIV], [XV] en [XVI], Zie ook
[2], blz. 25-44 en 104-118. De grootste moeilijkheid hierbij is,
dat men steeds plaatselijke toestanden meet. Wellicht kunnen deze
metingen wel nut hebben om aanwijzingen te krijgen voor gevaar
lijke refractie; het ziet er echter nog niet naar uit dat men met
behulp van deze metingen zinvolle correcties kan aanbrengen voor
de refractie.
Hradilek [XVII] berekende plaatselijke refractiecoëfficiënten 2)
uit metingen van verticale en horizontale hoeken. Deze methode is
alleen bruikbaar in hooggebergte.
6. Berekeningen
Behalve de berekeningen genoemd in de vorige paragrafen zij
speciaal gewezen op de theorie van Moritz. [9]. Hiermee kan men de
geometrische afstand tussen begin- en eindpunt van een meetlijn
berekenen uit de elektronisch gemeten looptijd en het verloop van
de brekingsindex n en zijn gradiënt langs de (rechte) verbindingslijn.
Ook kunnen de refractiehoeken worden berekend uit het genoemde
verloop van n en grad n. De methode leent zich speciaal voor het
onderzoek van de grootte van verschillende refractie-effecten.
Aanhangsel A
Het gebruik van de dispersie ter bepaling van de
refractiehoek.
Stel een waarnemer ziet in W het punt P op de kruisdraden
van een kijker.
Men neemt nu een assenkruis aan met de A-as volgens de vizierlijn
en de y-as in de richting van de refractie (we zullen ons beperken tot
refractie in een plat vlak)Men kan zich het beste de A-as horizontaal
en de y-as verticaal denken.
Een thermistor bestaat uit een stukje halfgeleider-materiaal, waarvan
de elektrische weerstand zeer sterk afhangt van de temperatuur. Zie bijv. [8].
2) N.B. De refractieïndex of brekingsindex n is een maat voor de optische
dichtheid, en is gedefinieerd als de verhouding van de lichtsnelheid in vacuüm
tot die in de lucht.
De refractiecoëfficiënt of het brekingsgetal k is een maat voor de verticale
refractie en wordt meestal gedefinieerd als
k R/p
met R kromtestraal van de aarde
p kromtestraal van de licht(radio)stralen.
