nauwkeurig gekoïncideerdhet gemiddelde van de aflezingen is w2.
Het gemeten verschil tussen de lengte van de basisbaak en die van
de invar staaf bedraagt w2wv
Een eis die men aan de komparator moet stellen is dat tussen het
bepalen van w1 en w2 geen lengteverandering van de buis heeft plaats
gevonden. Het meten van w1 en w2 duurt slechts enkele minuten en
als men zorgt dat de komparator in een ruimte is opgesteld waar de
temperatuur weinig varieert., zal aan deze eis wel worden voldaam
Kontrole hierop verkrijgt men door na het meten van de basisbaak
nogmaals de lengte van de invarstaaf in de komparator over te
brengen. Dit geeft een aflezing w3. Voor het lengteverschil wordt nu
aangehouden: w2 w1 w3). De ervaring heeft inmiddels
geleerd dat voor {w^w3) een waarde van 10 a 20 jx normaal is. Het
aflezen van mikrons heeft dus weinig zin. Dit is voor de lengte
bepaling van een baak ook niet nodig, daar een afwijking van 50 p.
in de lengtebepaling van een 2-meter-baak slechts een afwijking
van 0,25 cm op een lengte van 100 m tengevolge heeft.
Het voordeel van de Breithaupt komparator is dat de lengte van
een basisbaak in zeer korte tijd (d: 15 min.) cn met een grote
precisie kan worden bepaald. Het nadeel van deze methode van
ijken is dat de excentriciteit, ontstaan doordat het centrum van de
draaiingsas niet samenvalt met het midden van de verbindingslijn
tussen de twee richtmerken, afzonderlijk moet worden gemeten.
Vooral bij het toepassen van vergrotingskonstrukties is deze ex
centriciteit van belang.
De komparator kan behalve voor het ijken van basisbaken ook
worden gebruikt voor de lengtebepaling van baken voor nauw
keurigheidswaterpassingen. Het ijken van baken voor dubbelbeeld-
tachymeters heeft weinig betekenis, daar men in 't algemeen slechts
geïnteresseerd zal zijn in het resultaat van de baaklengte in samen
werking met de in het instrument ingebouwde parallaktische hoek.
Tenslotte volgen hieronder de resultaten van enkele ijkmetingen.
Vier basisbaken van verschillend fabrikaat zijn met regelmatige
tussenpozen in een periode van 2 maanden enkele malen geijkt. In
deze periode zijn de baken niet in het veld gebruikt.
3
Voor bezitters van basisbaken en baken voor nauwkeurigheids
waterpassingen bestaat de mogelijkheid ijkingen op de komparator
van het Laboratorium voor Geodesie uit te voeren.
342
Fabrikaat
van de baak
Aantal malen
dat de baak
is geijkt
Verschil in
lengte met
de invarstaaf
(in 0,01 mm)
Geschatte stan-
daardafwij king
in de enkele
lengtebepaling
in 0,01 mm
Wild
9
10
3
Zeiss- Jena
12
'2
Zeiss-Oberkochen
4
24
3
Kern
4
1
3
