zijn met succes toegepast op maansatellieten en dit heeft nu tot
gevolg dat het zwaartekrachtveld aan de voorzijde van de maan
beter bekend is dan dat van de aarde, waar we al zo lang meten.
Dit alles gaat natuurlijk verre van probleemloos. Een ernstig pro
bleem is dat er naast het zwaartekrachtveld dat wij willen meten nog
andere krachtvelden op de satelliet werken die we hier als storend
beschouwen. Het meest storend zijn de remmende werking die de
ijle dampkring nog op de satelliet uitoefent en het waaien van de
zonnewind. Dit zijn beide nogal onberekenbare faktoren die samen
hangen met de zonne-aktiviteit en waarvan de invloeden zó groot
zijn dat we ze niet mogen verwaarlozen.
Beide invloeden kunnen, praktisch gesproken, volledig worden ge
ëlimineerd door een kunstgreep die al jaren geleden bedacht is,
maar die eerst in de komende jaren zal worden toegepasttwee satel
lieten, de ene binnen de andere. Beide satellieten zullen door de
zwaartekracht op gelijke wijze worden beïnvloed, maar de invloed
van de dampkring en de zonnewind wordt alleen door de buitenste
satelliet ervaren, die de binnenste juist tegen deze invloed beschermt.
De binnenste volgt een echte zwaartekrachtbaan en daarom zal de
buitenste zich t.o.v. de binnenste verplaatsen, een verplaatsing die
dadelijk door een tegenkoppeling d.m.v. kleine raketmotortjes aan
de buitenste satelliet wordt tenietgedaan. Zo zal ook de buitenste
satelliet en daarmee de hele kombinatie een zwaartekrachtbaan be
schrijven en dat is wat wij graag zagen. Zo'n kombinatie zullen we
hier maar een kompenserende satelliet noemen.
Maar er zijn nog moeilijkheden van meer geodetische aard. Men
kan zich met recht afvragen wat we met al die zwaartekracht moeten
doen en meer in het bijzonder: wat hebben we daar geodetisch aan
De geodesie is immers een meetkundige aangelegenheid en wat de
zwaartekracht daarbij moet is niet zonder meer duidelijk. Maar
laten we er hier van uit gaan dat we weten dat de zwaartekracht
gemeten op het aardoppervlak een onmisbaar stuk informatie is om
het geodetische probleem op te lossen. Blijft de vraag wat we hebben
aan zwaartekracht op vele honderden km hoogte. Maar het 'geo
detische nut van zulke zwaartekracht is met dezelfde argumenten te
verdedigen als dat van de oppervlakte-zwaartekracht. De zwaarte
krachtpotentiaal heeft de eigenschap een harmonische funktie te
zijn en zulke harmonische funkties hebben weer eigenschappen die
het mogelijk maken het gedrag van de funktie, hier dus van de
zwaartekrachtpotentiaal en daarmee van de zwaartekracht zelf,
van het ene gebied van de ruimte op een ander gebied over te dragen.
Vanaf het aardoppervlak omhoog gaat deze overdracht in beginsel
probleemloos, andersom in het algemeen niet en deze voortzetting
omlaag is al enige tijd onderwerp van levendige internationale geo
detische discussies. Voor zover die voortzetting omlaag mogelijk is,
en dat is hij minstens wel bij benadering, is de door de satellieten
verschafte zwaartekracht geodetisch nuttig, meer in het bijzonder
om de globale vorm van het aardoppervlak te kunnen bepalen.
247