239
vorming en definiëring hand in hand zullen gaan met de ontwikke
lingen in de historie en in het heden om daarbij tevens de indeling
van de stof voor deze congresdagen tussen de verschillende sprekers
aan te kondigen.
Aan het einde van de tweede wereldoorlog viel een aantal Duitse
V2-raketten in handen van het Amerikaanse leger. Een aantal
ingenieurs en technici, die aan de wetenschappelijke en technische
ontwikkeling van dit verschrikkelijke wapen hadden meegewerkt,
werden meegevoerd naar de U.S.A.
Het Amerikaanse leger besloot de geschiktheid en de betrouw
baarheid van de raketten te beproeven waarschijnlijk reeds weer
voor militaire doeleinden maar de lading werd verwijderd en het
leger gaf aan de universiteiten en andere wetenschappelijke in
stellingen de gelegenheid om op de vrijgekomen plaats wetenschap
pelijke instrumenten in te bouwen voor onderzoek van de bovenste
atmosfeer. Hoogten van 200 a 300 km waren toen reeds bereikbaar.
Omstreeks 1950 begonnen de fysici en astronauten die bij deze
onderzoekingen betrokken waren de eisen te formuleren voor een
kunstmaan, geschikt voor wetenschappelijk onderzoek.
Onafhankelijk van deze activiteiten hield een andere groep onder
zoekers, in internationaal verband, zich bezig met de studie van de
aarde en de haar omringende ruimte. Zij ontwierpen voor het jaar 1957
een gezamenlijk, wereldwijd programma van onderzoek, bekend
geworden als het "geofysisch jaar". Kunstmanen zouden een be
langrijke bijdrage tot dit onderzoek kunnen leveren en het doel van
de kunstmaan-enthousiasten richtte er zich op om tijdens het
geofysisch jaar een kunstmaan in een baan om de aarde te brengen.
Dit plan kreeg in 1955 de officiële steun van de Verenigde Staten.
Even later kondigde ook de Sovjet-Unie het plan aan om tijdens
het geofysisch jaar een kunstmaan te lanceren.
Het Amerikaanse project, het project Vanguard, mislukte. De
ontmoedigende woorden: „Having to work under the fierce glare of
publicity, which magnified every experiment into a hoped-for-suc
cess and every mishap into a great failure" waren kenmerkend voor
de moeilijke en concurrerende omstandigheden, waaronder men
werkte.
De Russische onderzoekers waren gelukkiger. Het Sovjet-leger
had, ongeveer tegelijkertijd met de Amerikanen, in Peenemünde
op de werf voor de fabricage van de V2-raketten een aantal
exemplaren in beslag genomen. Ook zij maakten gebruik van de
deskundigheid van een groep gevangen genomen Duitse ingenieurs.
Hun ontwerp had meer succes. Op 4 oktober 1957 lanceerden zij de
eerste kunstmaan, de Spoetnik I.
Aldus de geboorte van de kunstmaan, een technisch instrument,
waarvan ook de geodesie al in hoge mate heeft geprofiteerd. Het
was de dageraad van het satellietentijdperk.