239 vorming en definiëring hand in hand zullen gaan met de ontwikke lingen in de historie en in het heden om daarbij tevens de indeling van de stof voor deze congresdagen tussen de verschillende sprekers aan te kondigen. Aan het einde van de tweede wereldoorlog viel een aantal Duitse V2-raketten in handen van het Amerikaanse leger. Een aantal ingenieurs en technici, die aan de wetenschappelijke en technische ontwikkeling van dit verschrikkelijke wapen hadden meegewerkt, werden meegevoerd naar de U.S.A. Het Amerikaanse leger besloot de geschiktheid en de betrouw baarheid van de raketten te beproeven waarschijnlijk reeds weer voor militaire doeleinden maar de lading werd verwijderd en het leger gaf aan de universiteiten en andere wetenschappelijke in stellingen de gelegenheid om op de vrijgekomen plaats wetenschap pelijke instrumenten in te bouwen voor onderzoek van de bovenste atmosfeer. Hoogten van 200 a 300 km waren toen reeds bereikbaar. Omstreeks 1950 begonnen de fysici en astronauten die bij deze onderzoekingen betrokken waren de eisen te formuleren voor een kunstmaan, geschikt voor wetenschappelijk onderzoek. Onafhankelijk van deze activiteiten hield een andere groep onder zoekers, in internationaal verband, zich bezig met de studie van de aarde en de haar omringende ruimte. Zij ontwierpen voor het jaar 1957 een gezamenlijk, wereldwijd programma van onderzoek, bekend geworden als het "geofysisch jaar". Kunstmanen zouden een be langrijke bijdrage tot dit onderzoek kunnen leveren en het doel van de kunstmaan-enthousiasten richtte er zich op om tijdens het geofysisch jaar een kunstmaan in een baan om de aarde te brengen. Dit plan kreeg in 1955 de officiële steun van de Verenigde Staten. Even later kondigde ook de Sovjet-Unie het plan aan om tijdens het geofysisch jaar een kunstmaan te lanceren. Het Amerikaanse project, het project Vanguard, mislukte. De ontmoedigende woorden: „Having to work under the fierce glare of publicity, which magnified every experiment into a hoped-for-suc cess and every mishap into a great failure" waren kenmerkend voor de moeilijke en concurrerende omstandigheden, waaronder men werkte. De Russische onderzoekers waren gelukkiger. Het Sovjet-leger had, ongeveer tegelijkertijd met de Amerikanen, in Peenemünde op de werf voor de fabricage van de V2-raketten een aantal exemplaren in beslag genomen. Ook zij maakten gebruik van de deskundigheid van een groep gevangen genomen Duitse ingenieurs. Hun ontwerp had meer succes. Op 4 oktober 1957 lanceerden zij de eerste kunstmaan, de Spoetnik I. Aldus de geboorte van de kunstmaan, een technisch instrument, waarvan ook de geodesie al in hoge mate heeft geprofiteerd. Het was de dageraad van het satellietentijdperk.

Digitale Tijdschriftenarchief Stichting De Hollandse Cirkel en Geo Informatie Nederland

Tijdschrift voor Kadaster en Landmeetkunde (KenL) | 1970 | | pagina 5