Gaarne wil ik thans twee opmerkingen maken die enige richting
zullen geven aan mijn causerie. De eerste opmerking is deze:
Men heeft de neiging, dit begin absoluut te willen stellen. De uit
drukking space-age", de eeuw van het ruimte-onderzoek, duidt
hier reeds op. Maar indien men wil spreken over nieuwe ontwikke
lingen in de vormbepaling van de aarde en de bijdrage van satellieten
daartoe, zal men eerst moeten nagaan hoe vóór dit moment, de
stand van zaken was.
En de tweede opmerking:
,,Het is de zwaartekracht, die het heelal beheerst", zo luidt de
titel van een pocketboekje van de astronoom Gamov (ik meen voor
69 cent bij De Slegte in Den Haag verkrijgbaar). Analoog zou ik
willen zeggen: ,,het is de zwaartekracht die de aarde haar vorm
geeft, het is de zwaartekracht die de banen van de satellieten be
paalt, bijna elke geodetische meting hangt op fundamentele wijze
samen met het zwaartekrachtsveld van de aarde. Daarom is een
studie van de fysische eigenschappen van het zwaartekrachtsveld
in hun relatie tot de geodesie van essentieel belang.
De eerste opmerking geeft aanleiding om na te gaan hoe de ont
wikkeling van de geodesie over de caesuur van 4 oktober 1957 heen-
grijpt, wat van het oude reeds bestaande op fundamentele wijze kan
bijdragen tot het nieuwe en welke invloed omgekeerd het nieuwe op
het oude heeft. Wat kan van het oude worden weggegooid en wat
blijft zijn waarde behouden Ik denk hier bijv. aan de vele graad
metingen van de aardellipsoïde, de halve lange as en de afplatting,
waarvan vooral de laatste nu door middel van satellieten veel beter
kan worden bepaald. Maar ik denk ook aan de theoretische begrips
vorming door mannen alsNEWTON,CLAiRAUT,D'ALEMBERT, Laplace,
Green, Gauss, Stokes, Molodenski enz. wier theorieën op het
gebied van wiskunde, fysica en de mechanica eerst thans tot volle
ontwikkeling komen.
De tweede opmerking geeft me de vrijheid om ook aandacht te
besteden aan alles, wat er verder enerzijds aan theoretische begrips
vorming en anderzijds aan het verzamelen van waarnemingen en
het bewerken daarvan met betrekking tot het zwaartekrachtsveld
van de aarde geschiedt. Hierbij denk ik bijv. aan het zwaartekrachts-
onderzoek, dat zich richt op de vele zwaartekrachtswaarnemingen,
welke aan de aardoppervlakte, zowel op land als op zee zijn geschied.
Men maakt in de geodesie op tweeledige wijze gebruik van kunst
manen en van de banen die ze beschrijven:
ie. Op meetkundige wijze:
De kunstmanen bieden nl. de mogelijkheid om een ruimtelijke
triangulatie op te bouwen met behulp waarvan men de onder
linge ligging van punten op het aardoppervlak kan bepalen.
Vóór 1957 en uiteraard ook thans nog wel, geschiedde en ge-
240
