99
Immers in den laatsten tijd is het een dwingende eisch
van efficiency geworden, dat de tijdroovende berekeningen
bij het Kadaster, met name de coördinatenberekening van
meetpunten, de knooppuntsberekening, de omrekening van
planimeterwaarnemingen, de oppervlakteberekening uit
coördinaten, de oplossing van normaal vergelijkingen bij
een vereffening volgens de methode der kleinste vier
kanten enz. enz., zooveel mogelijk gemechaniseerd worden
door toepassing van de rekenmachine.
Voor het opslaan van de coördinatenverschillen dienen
daarbij aan de tafel van Gausz de natuurlijke sinus- en
cosinuswaarden ontleend te worden, terwijl voor de
oppervlakteberekening uit coördinaten de z.g. Deensche
methode*), waarbij uit de gegeven coördinaten geheel
met de machine de einduitkomst wordt verkregen, bij
zonder vlug tot het eindresultaat leidt.
De Facit nu behoort tot de „Odhnersche" vermenig-
vuldigmachines, waarbij namelijk de overbrenging van het
ingestelde cijfer geschiedt door het z.g. Sprossenrad; een
schijf, waarin zich op de halve omtrek negen tanden
bevinden, die in hulzen radiaal beweegbaar zijn. Tegen
deze schijf ligt een losse instelschijf met een geleibaan,
waarin de knoppen van genoemde tanden loopen, zoodat,
door het draaien van de instelschijf middels de instelhef-
boom, een willekeurig aantal van de negen tanden uit de
schijf springt en bij draaing van de slinger het ingestelde
cijfer op het correspondeerende cijfer rollet je van het
productregister doet overgaan.
Het nieuwe model vertoont in twee opzichten een in
grijpende verandering.
Met deze methode van Elling, „landinspecteur" in Denemarken,
nader behandeld in O. Eggert en F. Kol: „Geodatische Rechnungen
mittels der Rechenmaschine," 2e druk blz. 76 (zie ook tijdschrift
K en L 1931 le afl. blz. 17), kan de oppervlakteberekening uit coördi
naten van 20 punten in 5 a 10 minuten geschieden.
