3
Voor deze formule, waarin h de gemeten zonshoogte en 8
een, aan een tabel te ontleenen, benaderde waarde is voor de
zonsdeclinatie, is een nomogram ontworpen.
Een, hier niet te beschrijven, onderzoek kan leeren, dat
behoudens in die gevallen, waarbij zeer sterke locale afwijking
van de magneetnaald optreedtde nauwkeurigheid, waarmede
aldus de waarnemingstijd wordt vastgesteld, in het algemeen
voldoende is.
Mijn bezwaar tegen de methode is echter, dat ze te oppor
tunistisch is, door gebruik te maken van een toevallig be
kende grootheid, nml. het magnetisch azimuth, zoodat zij dan ook
beperkt is tot metingen met theodoliet-boussole of bergbous-
sole; azimuthsbepalingen met een theodoliet, welke bijv. bij her-
kadastreeringen herhaaldelijk voorkomen, kunnen niet op de
aangegeven wijze worden behandeld.
Wil men een algemeene methode ontwerpen, dan zal
men gebruik moeten maken slechts van die waarnemingen, welke
inhaerent zijn aan de azimuthsbepaling uit zonshoogte.
En dat is mogelijk, wanneer men bedenkt, dat bij benaderd
bekende geografische breedte <x> en zonsdeclinatie, de zonshoogte
meting de boldriehoek Pool, Zenith, Ster volkomen bepaalt; de
consinusregel levert de uurhoek t plaatselijke tijd T-12 uur:
cos t cos (T12") (sin h sin <p sin 8) sec y sec 8
Een bekend nomogram voor de cosinusregel is hierbij ge
voegd. Het bestaat uit 2 schalen op evenwijdig rechten en daar-
tusschen een puntenveld. Op de linkerschaal wordt het punt ge
fixeerd correspondeerende met de absolute waarde van <p 8,
op de rechterschaal dat, behoorende bij de absolute waarde van
<p 8 Trekt men een rechte lijn door deze twee punten dan
snijdt deze de schuine lijn, behoorende bij de gemeten zonshoogte
(gecorrigeerd voor halve diameter, refractie en hoogteparallax)
in een punt, waarbij men met behulp van de verticale lijnen
onmiddellijk de ware p 1 a a t s e 1 ij k e t ij d afleest.
Teneinde het nomogram in goede staat te houden, kan men
de te trekken rechte lijn op doorzichtig papier aanbrengen.
De becijferingen van de schalen voor <p 8 <p 8 en
de hoogte geven graden aan, de schaal voor de ware plaatselijke
tijd is becijferd in uren. Het nomogram is geschikt voor geogra-
