9
het sluitstuk geweest van de vroegste kartografie, omdat na
den val van het Romeinsche Rijk de kaarteering in het duistere
niet verzinkt, waaruit het pas na vele eeuwen weer te voor
schijn komt
Ea mijn vroegere uiteenzetting zal het duidelijk zijn,waar ik
de oorzaak zoek. Er zijn sedert geen wereldbeheerschen&e vorsten
meer geweest. Wel kent men nog groote vorsten met een groot
Rijk, doch van wereldbeheersehing is geen sprake meer.Feite
lijk zijn het de groote ontdekkingsreizigers geweest, die de
rol van de wereldheerschers hebben overgenomen en nieuw leven
in de kartografie hebben geblazen. Tot dan kan men gerust
zeggen, dat de kartografie gesluimerd heeft, al kent men nog
wel kartografische proeven.
Op de z.g. Peutinger kaart wil ik hier niet meer te diep
ingaan. Deze kaart moet men niet beschouwen in het raam der
tot nu toe besproken kaarten. Hadden deze alle een waarde we
gens de daaruit sprekende pogingen om een duidelijk beeld van
de aarde te geven, de Peutinger toont onomstootelijke een an
dere opvatting. De Romeinen, die de laatste wereldheerschers
waren, hadden ongetwijfeld behoorlijke kaarten van het over-
heerschte gebied. Maar daarnaast beoefende men naarstig de
aardrijkskunde in den vorm van reisboeken. De Peutinger nu
heeft geen andere waarde dan die van een reiskaart, gegrond
op of behocrende bij zulk een reisboek. Dat onze studie van
die kaart ons tot verrassende nieuwe inzichten omtrent de
kaarteeringskunst der Romeinen heeft geleid is iets, dat met
bedoeling van de Peutinger als zoodanig niets te maken
heeft
Ik ben niet voornemens alle kaartwerken, ,die nu tot 1300
verschenen afzonderlijk te bespreken. Daartoe zou men de be
doeling dier kaarten moeten kennen en bovendien zou men moe
ten weten cf het zonder meer werk is, steunend op Ptolemaeus
enz. of dat er nieuwe (en daarbij slechter) pogingen zijn ge
daan om los van het vroegere ook eens tot een wereldkaartee-
ring te komen.
Het meest bekend uit die periode is de z.g. Ravenna Ccs-
mographia met kaart, welke laatste helaas verloren is gegaan.
Wel heeft men eenige malen gemeend, die kaart op het spoor
te zijn gekomen, maar tot heden is dit inderdaad mislukt.
Hu breekt het tijdperk aan van de ontdekkingsreizen,waaraan
de uitvinding van het kompas, of liever gezegd, de algemeene
toepassing van het kompas de mogelijkheid heeft geschapen om
doelbewust vaste routes uit te stippelen en te bevaren. Wij
herinneren aan een Marco Polo, de vele Portugeesche vaarten,
waartoe o.a. de ontdekkingsreis van Colribus gerekend kan wor
den, van Albuquerque, Magelhan en zoovele anderen.
Tanz elf sprekend werden daarbij de aardrijkskundige details
