11
huidige stafkaarten en zeekaarten.
De kaarten van Ortelius waren aanleiding tot den opzet var
dezelfde kaarten door tal van andere kaartuitgevers. Merkwaar
dig is de zucht tot nabootsen, die juist in die dagen zeer
sterk was, zoowel in geschriften als in kaartwerk.
Ook toen voelden de uitgevers als sterk het gemis van een
auteursrecht, zoodat ze alras bescherming vroegen, die ze ver
kregen bij Privilege. Gewoonlijk zal men dan ook op Middel-
eeuwsche kaarten lezen: "met privilege van......" of "cum pri-
vilegiodan wel "cum priv. Ondanks dat wer
den de kaarten van andere firma's herhaaldelijk nagedrukt. Of-
ficieele nadrukken vermelden b.v. "ex Conatibus Abrahami Orte-
lii" hetgeen beteekent, "volgens de pogingen van Abraham Orte]
Ook schijnt een zekeren handel in de koperplaten hestaan te
hehben. De kooper nam dan uit de gekochte drukplaat den naam
weg van den vorigen uitgever, door wegsliipen of uitkloppen,
waarna zijn eigen inschrift daarvoor in de plaats gezet werd.
Soms gebeurde zooiets zelfs twee keer, doordat ook deze firma
de plaat weer verder verkocht.
Het spreekt,.dat zulks het identificeeren van kaarten nog
al eens moeilijk maakt.
Vaak vermelden de kaarten in het geheel niets omtrent ma
ker, graveur of uitgever. Dan is de eenige mogelijkheid om den
uitgever te leeren kennen, het zoeken naar een volledig exem
plaar van den atlas, waar de kaart toe heeft behoort.
De maker of ontwerper van de kaart wordt vermeld door het
bijschrift "autoreof "authorewat zooveel betee
kent als "auteur.....". Soms was dit de uitgever zelf,meestal
was dit een of ander professor.
Den uitvoerder of graveur vindt men vermeld als b.v.
"Leond. Schenk Jansz. sculpsit" dit laatste ook verkort tot
"sculp." of "sc.". Soms staat er ook hij "sculptor" graveur
(afgeleid van sculpere griften, graveeren, snijden of houwen;
sculpsit hij heeft het gegraveerd)
Vaak zien we opschriften als b.v. Amstelodami "Apud Johan-
nem Janszonium" ofwel Bij Johan Joanszoon
Een vermelding als '.'Opera Abrahami Qrtelii" wil zeggen
"Door de moeite van Adr. Ort." (of "werk vanterwijl een
onderschrift dat men vaak tegenkomt als "Petrus Kaerius cae-
lavit" zeggen wil "Pieter Keer verrichtte het drijfwerk".
Onderschriften als "Sumptxbus Johannis Janssonii." betee—
kenen "Op kosten van Johan Tanszoon" "Excudit. Johannes Jans—
sonius" wil zeggen "J.J, heeft het uitgeslagen",
(wordt vervolgd)
