Tri Drenthe kennen we marke in tweeërlei betekenis. Het is:
1. het territorium van een dorp of groep van dorpen en
gehuchten, dat naar buiten in zekere zin een gesloten
autonoom, geheel vormt;
2. dat deel van het onder 1 genoemde territorium, dat man
de lig eigendom is der ingezetenen.
De autonomiteit der marke blijkt o.a. üit het recht uit
eigen vrije wil al die regelingen te treffen, die men in
het algemeen belang nodig oordeelt, het z.g. recht van
willekeur. Het Drentse Landrecht van 1492 noemt dit reeds
'een olt landrecht ende ghewonte in den lande van Drenthe"
het stimuleert uitdrukkelijk in art. 1, dat elke marke
haar vergadering mag houden ter regeling der interne aan
gelegenheden, en alles mag doen ''des hem noet is in den
lande ende in oeren merke".
De groei der marke-instellingen is evenals die der marke
territoria een ontwikkeling geweest, die overal vrijwel
parallel heeft gelopen, doch lang niet altijd gelijktij
dig. We mogen aannemen, dat alle getroffen maatregelen
reacties zijn geweest op gevoelde misstanden, zoals trou
wens nog onze hele huidige wetgeving daarvan de sporen
draagt
Aanvankelijk zal de schaarse bevolking in het wijde land
'•'Lebensraum" in overvloed hebben gevonden en dus naar ei
gen individuele of familiale behoeften hebben geput uit
de opbrengsten van het om huis en nederzetting zich uit
strekkend gebied. Maar bij het toenemen van het aantal
inwoners ontstonden gemakkelijk botsingen met naburen en
vreemden, vooral in dagen van nood. En zo kwam men tot
de noodzaak van het afbakenen van grenzen: territoriale,
die de eigen groep moesten beschermen tegen de vreemde
ling; propriëtaire, welke binnen de groep aan ieders ei
gendom paal en perk stelden.
De territoriale grenzen waren aanvankelijk meer grenszo
nes dan grenslijnen. Die van Drenthe zelf werden gevormd
door eindeloze en vrijwel ontoegankelijke veenmoerassen;
in 't klein kenden de Drentse marken gewoonlijk iets der
gelijks. Het gevolg daarvan is, dat de huidige gemeente
grenzen in Drente op vele plaatsen gevormd worden door
beken. Aan landmeters met meetketting en andere precisie-
instrumenten ontstond pas behoefte, toen de grensmoeras^-
sen of andere wildernissen winstgevend werden als weide
gebied of waarde kregen voor de turfgraverij. Zij hebben
3.
